جمجمه‌هاي انساني تغييرشكل‌يافته در چِگاسفلي

جمجمه‌هاي انساني تغييرشكل‌يافته، يكي از ويژه‌ترين يافته‌ها درميان مواد فرهنگي باستاني هستند. تغييرشكل اين جمجمه‌ها مي‌تواند تحت‌تأثير عومل مختلفي صورت‌گرفته باشد كه ازجملۀ آن‌ها مي‌توان به بيماري‌ها، عوامل فرهنگي، فشار خاك پس از تدفين و حتي حوادث دوران حيات فرد اشاره كرد. در اين بين، جمجمه‌هايي كه «عامدانه» تغييرشكل پيدا كرده‌اند، از اهميت خاصي برخوردارند. شواهدي از تغييرشكل عامدانۀ جمجمه‌ها در جنوب‌غرب آسيا از شماري محوطه‌، البته در تعداد معدود، گزارش شده  است. در فلات ايران نيز نمونه‌هايي از اين جمجمه‌ها از كاوش‌هاي باستان‌شناختي به‌دست آمده است. متأسفانه تاكنون جمجمه‌هاي تغييرشكل‌يافتۀ فلات ايران آن‌گونه كه شايسته است مورد مطالعۀ كمّي و كيفي قرار نگرفته‌اند كه اين خود تحت‌تأثير عوامل مختلفي بوده‌ است. يكي از مهم‌ترين اين عوامل، اهداف پژوهشي كاوشگران و تمركز خاص روي برخي از يافته‌ها و ناديده گرفتن ساير يافته‌ها بوده است؛ ازجملۀ اين موارد مي‌توان به جمجمه‌هاي انساني‌ به‌دست آمده از محوطه‌هاي نوسنگي زاگرس‌مركزي اشاره كرد. در خلال كاوش‌هاي محوطۀ چگاسفلي در دشت زهره (بهبهان، خوزستان) نمونه‌هايي از اين جمجمه‌ها به‌دست آمد. از آنجايي‌كه در اين محوطه تاكنون 13 جمجمۀ تغييرشكل‌يافته به‌دست آمده و اين جمجمه‌ها از حفظ‌شدگي مطلوبي برخوردار هستند، فرصت مناسبي براي مطالعۀ اين موضوع فراهم آمده است. مطالعۀ جمجمه‌هاي تغييرشكل‌يافتۀ چگاسفلي مشابهت‌هايي را در روش‌هاي تغييرشكل جمجمه با ديگر محوطه‌هاي جنوب‌غرب آسيا نشان مي‌دهد. در اين منطقه از بانداژ براي تغييرشكل جمجمه‌ها استفاده شده است. هم‌چنين در چگاسفلي سنت‌هاي تغييرشكل متفاوتي مشاهده مي‌شود. نمونه‌هاي گور جمعي BG1 مشابهت‌هايي را با نمونه‌هاي محوطه‌هاي علي‌كش و شيخ‌هويووك نشان مي‌دهند، درحالي‌كه نمونۀ BG6.1 شبيه هيچ‌كدام از جمجمه‌هاي گور جمعي BG1 نيست و شبيه جمجمۀ تغييرشكل‌يافتۀ تدفين شمارۀ 5 چغاسفيد است. ضمن اين‌كه در چگاسفلي تغييرشكل غيرعمدي جمجمه نيز وجود دارد.