تبيين و تحليل كاركرد سازه‌هاي آبي ايالت آسورستان ساساني و ارتباط آن با فتح اعراب (651-590 م.)

شاهنشاهان ساساني براي كنترل قلمرو وسيع خود نيازمند منابع مالي ثابت بودند كه يكي از روش‌هاي تأمين آن، ساخت‌وسازه‌هاي آبي و گسترش كشاورزي بود. ايالت آسورستان به‌دليل وجود رودهاي دجله و فرات محل مناسبي براي اجراي طرح‌هاي توسعه‌طلبانۀ ساسانيان بود. فرمانروايان ساساني به ناحيۀ جنوب آسورستان به‌دليل حاصلخيزي و تراكم جمعيت لقبِ «دل ايرانشهر» را داده بودند. زمين‌هاي حاصلخيز اين ايالت با برخورداري از منابع آبي كافي و به‌وسيلۀ سياست‌هاي آبرساني ساسانيان، كشاورزي اين منطقه را رونق بخشيده بود. ساخت شهرهاي جديد و توسعۀ سازه‌هاي آبي در اين ايالت، موجب افزايش جمعيت و گسترش زمين‌هاي زير كشت گرديد كه افزايش درآمد مالياتي دولت را درپي دشت. ازسوي ديگر، سازه‌هاي آبي ساخته شده، مستلزم نظارت و نگه‌داري ويژه‌اي بود كه توسط نيروي انساني انجام مي‌شد؛ هرچند دولت در طرح‌هاي آبرساني سرمايه‌گذاري‌هاي فراواني كرده بود، ولي عدم نگه‌داري و بازسازي آن‌ها به‌دليل مشغول‌شدن ايرانيان در جنگ‌ها موجب گسترش تالاب‌ها شد. درواقع رونق اقتصادي، نيروي نظامي و دادگستري ساسانيان در حلقه‌اي به‌هم‌پيوسته با يك‌ديگر قرارداشت كه زوال يكي از اين سه مؤلفه مي‌توانست نظام شاهنشاهي را سرنگون سازد. اين پژوهش با بهره‌گيري از منابع كتابخانه‌اي و روش توصيفي -تحليلي، به‌دنبال يافتن پاسخي براي اين پرسش است كه ارتباط بين كاركرد سازه‌هاي آبي آسورستان و فتح آنجا به‌دست اعراب چگونه بوده است؟ يافته‌هاي پژوهش براساس داده‌هاي تاريخي نشان مي‌دهند كه پس از سلطنت «خسرو پرويز»، مشغول‌شدن ايرانيان در اختلافات داخلي و جنگ‌ها و عدم نگه‌داري و بازسازي سازه‌هاي آبي، موجب گسترش تالاب‌ها در آسورستان گرديد و نواحي مهم كشاورزي توسط سيلاب‌هاي عظيم ويران شد. ايالت آسورستان كه روزي بيشترين درآمد مالياتي را نصيب ساسانيان مي‌كرد، در سراشيبي سقوط قرار گرفت. هم‌بستگي رونق اقتصادي با توان نيروي نظامي ساسانيان، باعث‌شد كه زوال يكي، فروپاشي ديگري را درپي داشته باشد.