بررسي الگوهاي استقرار‌ي محوطه‌هاي عصر‌آهن شهرستان بيجار، استان كردستان

چكيدهشهرستان بيجار، يكي از شهرستان‌هاي شرق استان كردستان است. اين شهرستان، داراي سه بخش (مركزي، چنگ الماس، كراني)، و 11 دهستان را شامل مي‌شود. بيجار منطقه‌اي، در راستاي رشته‌كوه‌هاي غرب ايران و يك-سوم اراضي آن كوهستاني است. بررسي‌هاي باستان‌شناختي كه طي سال‌هاي اخير ازسوي ميراث‌فرهنگي استان كردستان در اين منطقه انجام‌شده، آثاري از دوران پيش‌ازتاريخ تا دوران اسلامي شناسايي شده، كه 71 محوطه مربوط به عصر‌آهن است؛ اما هنوز شناخت و تبيين كامل از مواد فرهنگي منطقه و ويژگي‌هاي آن صورت نگرفته است. هدف از اين پژوهش، مطالعۀ سكونتگاه‌هاي عصر‌آهن، تحليل هم‌بستگي اين سكونتگاه‌ها با عوامل محيطي جغرافيايي و نوع معيشت است. گردآوري اطلاعات پژوهش حاضر، برمبناي روش ميداني، توصيفي-تحليلي، تهيه و تفسير عكس‌هاي ماهوره‌اي، نقشه‌هاي GIS و كتابخانه‌اي است؛ بررسي الگوهاي استقراري عصرآهن شهرستان بيجار، به شاخصه‌هايي چون: ارتفاع، ميزان شيب، دسترسي منابع آبي، توپوگرافي و... مي‌پردازد. مهم‌ترين پرسش اصلي پژوهش اين است كه، عوامل زيست‌محيطي چه نقش و تأثيري بر شكل‌گيري، نحوۀ پراكنش و برهم‌كنش فرهنگي استقرارگاه‌هاي عصر‌آهن در شهرستان بيجار داشته‌اند؟ نتيجۀ دستيابي به اين پرسش از طريق تجزيه و تحليل داده‌هاي به‌دست آمده، و تهيۀ نقشه‌هاي GIS براساس اطلاعات موجود نشان مي‌دهد. با غلبۀ بشر بر شرايط محيط طبيعي د‌ر عصر‌آهن اغلب مناطق كوهستاني- نيمه‌كوهستاني و دشت منطقۀ مورد‌استفاد‌ه قرار گرفته است. بيشترين تراكم مناطق مورد‌ سكونت د‌ر بخش‌هاي شمال‌شرقي - مركزي و نوار جنوب‌غربي تقسيم شده‌اند. اكثر محوطه‌ها در ارتفاع كمتر از 2000متر در منطقه واقع‌شده است و با توجه به شاخصه‌هاي اثرگذار ازجمله: ارتفاع، شيب، منابع آبي و كاربري زمين، مبناي استقرار زيستگاه‌هاي دائمي بر پايۀ كشاورزي(آبي-ديم)، دامپروري و استقرارهاي دائمي، فصلي-كوچ‌رو به‌صورت رمه‌داري در اين منطقه شكل‌گرفته است.