بررسي ويژگي‎هاي معماري سردر خانه‎هاي بافت تاريخي شهر يزد

سردر، يكي از اجزاي مهم ورودي خانه‌هاي تاريخي شهر يزد است كه بخش عمده‌اي از تزئينات اجراشده را در دل خود جاي داده است. اين جزء در بالاي درب ورودي قرارداشت و يكي از اولين فضاهايي است كه مراجعان با آن مواجه مي‌شوند. اگرچه دربارۀ معماري مسكوني يزد فعاليت‌هاي ارزشمندي صورت گرفته؛ اما تاكنون به فضاهاي ورودي خانه‌ها توجه چنداني نشده است. اين پژوهش سعي‌دارد با روش توصيفي-تحليلي به بررسي سردر خانه‌هاي تاريخي شهر يزد بپردازد. پرسش‌هاي مطرح‌شده عبارتنداز: 1. از چه مصالحي براي ساخت و تزئين سردرها استفاده شده است؟ 2. چه نقوشي در تزئين سردرها كاربرد داشته است؟ به‌منظور پاسخ‌گويي به اين پرسش‌ها، محلات بافت تاريخي شهر يزد پيمايش‌شده و مستندات ميداني لازم جمع‌آوري و سپس اطلاعات موردنياز در جداول مخصوص وارد گرديد. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه آجر مهم‌ترين عنصري است كه در ساخت و تزئين سردرها كاربرد داشته است؛ پس از آن، مي‌توان به گچ اشاره كرد كه هم به‌عنوان ملات و هم عنصر تزئيني كاربرد داشته است. كاشي نيز اگرچه جنبۀ كاركردي داشته، اما جنبۀ تزئيني آن پررنگ‌تر بوده است؛ هم‌چنين، باوجود حضور تزئينات گِلي در سابقۀ معماري شهر يزد، از اين عنصر صرفاً به‌عنوان ملات استفاده شده است. از مصالح ديگري هم‌چون: جوش‌كوره آجرپزي، ملات ماسه و سيمان و قلوه‌سنگ نيز در مواردي محدود استفاده شده است. حجم بسيار زيادي از تزئينات را نقوش هندسي تشكيل مي‌دهد كه عموماً به‌وسيلۀ آجر ايجاد شده‌اند. پس از آن، نقوش گياهي است كه علاوه‌بر آجر از گچ نيز استفاده شده است؛ در مرتبۀ بعدي، نوشتار قرار مي‌گيرد كه بيشتر از كاشي و گچ و در موارد معدود از سنگ و آجر استفاده كرده‌اند. هم‌چنين مي‌توان به ستون‌ها و تزئينات سنتوري اشاره كرد كه متأثر از فرهنگ غرب بوده و نمونه‌هاي اندكي مشاهده مي‌شود.