واكاوي چند‌ دهه‌اي تغييرات تابش تجمعي روزانه فرابنفش سطحي در ايران و همبستگي آن با تغييرات ازون كلي و ابرناكي

تابش فرابنفش خورشيدي رسيده به سطح زمين تأثير بيولوژيكي قابل‌ توجهي بر سلامت انسان، حيوانات، گياهان و اكوسيستم‌هاي زميني و آبي دارد. پايش مستمر تغييرات شدت تابش فرابنفش و ازون كلي در ايران فقط در دو ايستگاه انجام مي شود كه در دوره هايي به خاطر مشكلاتي ازجمله كاليبراسيون و هزينه سنگين نگهداري با مشكلاتي مواجه شده است. اين مشكلات انگيزه استفاده از ديگر منابع اطلاعاتي نظير ماهواره ها و داده هاي باز تحليل را در طيف هاي مهم الكترومغناطيسي خورشيد فراهم مي نمايد. در پژوهش حاضر، تابش تجمعي روزانه فرابنفش-مرئي (انتگرال كلي تابش فرابنفش-مرئي از طول‌موج 200 تا 440 نانومتر) حاصل از پايگاه داده بازتحليل ERA5، ازون كلي و درصد ابرناكي مربوط به دوره آماري 1979-2020 در گستره ايران موردبررسي قرار گرفت. منطقه موردمطالعه با استفاده از روش خوشه بندي سلسله مراتبي به 8 خوشه تقسيم و بررسي روند در سري داده ها با استفاده از آزمون من-كندال انجام شد. نتايج ميانگين شدت تابش تجمعي فرابنفش-مرئي(UV-VIS200-440) نشان داد در مقياس سالانه در نواحي شمال و شمال غرب كشور (خوشه هاي 5، 6، 7 و 8) روند مثبت وجود دارد، اما در ساير مناطق روند معني داري مشاهده نشد. مطالعه سري زماني ازون كلي كشور نيز نشان داد در هر 8 خوشه مطالعه شده ازون كلي در سال هاي 1979 الي 2000 روند كاهشي معني دار و از سال 2001 ميلادي به بعد روند افزايشي معني دار را تجربه نموده است. در اين پژوهش به‌منظور تخمين تابش در نقاط فاقد ايستگاه، روابط رگرسيوني خطي بين تابش تجمعي(200 الي 440 نانومتر) با ازون كلي و ابرناكي در مقياس هاي ماهانه، فصلي و سالانه استخراج شدند. بررسي ضرايب همبستگي بين سري زماني تابش فرابنفش-مرئي (200 الي 440 نانومتر) با ابرناكي و ازون كلي نشان داد در هر سه مقياس زماني ماهانه، فصلي و سالانه، تابش با ابرناكي همبستگي قوي‌تري نسبت به ازون كلي دارد. به طوري كه در مقياس سالانه بيشترين ضريب همبستگي تابش فرابنفش-مرئي با ابرناكي 0.81 و براي ازون كلي 0.25 به دست آمد.