كاوشي در خطبۀ الدره اليتيمه بر اساس بررسي اصالت سندي عبارات توحيدي منسوب به اميرالمؤمنين (عليه‌السلام)

در تبيين نسبت وجودي خداوند متعال و مخلوقات، بسيار به بياني از اميرالمومنين (عليه السلام): «توحيده تمييزه من خلقه و حكم التمييز بينونه صفه لا بينونه عزله» استشهاد شده و «الاحتجاج» طبرسي به عنوان مصدر اين سخن ذكرشده است. كاركرد مهم بيان يادشده، نظر به اينكه، طبرسي براي نقل خود، سندي ذكر نكرده است، ما را واداشته تا به بررسي اصالت اين سخن بپردازيم. در اين راستا، روشن شد كه اين بيان، در خطبه طولاني و كمتر شناخته شده اميرالمومنين (عليه السلام)، با عنوان «الدره اليتيمه» ذكر شده است كه تا به امروز ظاهرا قديمي ترين ضبط به دست رسيده از آن، مربوط به قاضي نعمان در قرن چهارم هجري است. اين خطبه، در واقع، مصدر اصلي خطبه 186 نهج البلاغه است كه سيدرضي آن را دربردارنده اصول توحيد معرفي كرده است. بيان يادشده علاوه بر آنكه در خطبه الدره ذكر شده است، در ميان سخنان منسوب به حسين بن منصور حلاج نيز ذكر شده است، اما سخن حلاج در واقع، بيان خلاصه واري از برخي عبارات الدره اليتيمه است. ذكر فقرات اين خطبه، در سائر سخنان اهل بيت (عليهم السلام) و نيز وجود احاديث همگن با بيان مذكور در الاحتجاج صحت انتساب اين عبارات به اميرالمومنين (عليه السلام) را بسيار پررنگ مي كند و انتساب آن را به ايشان (عليه السلام) مرجح مي سازد.