ارزيابي اثر تاريخ كاشت بر عملكرد و اجزاي عملكرد ارقام جديد پنبه در منطقه كاشمر

سابقه و هدف: پنبه از جمله گياهان زراعي با ارزشي است كه به‌ دليل اهميت اقتصادي، زراعي و تجاري آن، به طلاي سفيد معروف است. اين گياه نسبت به شرايط محيطي بسيار حساس است و عواملي از جمله رقم، تراكم بوته، زمان كاشت، تغذيه، شيوه‌هاي مديريت آب و روش كاشت روي عملكرد پنبه مؤثرند؛ بنابراين افزايش عملكرد با تلفيق مناسبي از روش‌هاي مختلف مديريت زراعي، رعايت تاريخ و روش كاشت مناسب براي دستيابي به پتانسيل يك رقم در منطقه امكان‎پذير است. اين تحقيق به‌منظور تعيين تاريخ كاشت بهينه ارقام جديد پنبه و ارزيابي اثرات آن بر عملكرد و اجزاي عملكرد پنبه اجرا شد. مواد و روش‌ها: اين پژوهش طي دو سال 1398 و 1399 در ايستگاه تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي كاشمر به‌صورت آزمايش اسپليت پلات در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. فاكتور اصلي شامل تاريخ كاشت در سه سطح (20 ارديبهشت، 10 خرداد و 30 خرداد) و فاكتور فرعي شامل ارقام تجاري پنبه در چهار سطح (ارمغان، شايان، خورشيد و خرداد) بود. در زمان برداشت، صفات وزن غوزه، ارتفاع بوته، قطر طوقه، تعداد شاخه‌هاي رويا و زايا، تعداد غوزه باز و بسته، زودرسي و عملكرد وش اندازه‌گيري و ثبت شدند. عملكرد وش در پايان فصل، پس از حذف نيم متر از ابتدا و انتهاي هر كرت با برداشت تمامي بوته‌ها از دو خط وسط انجام شد. زودرسي از نسبت عملكرد چين اول به عملكرد كل ضرب در عدد صد محاسبه شد. به‌منظور انجام تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين‌ها از نرم‌افزار SAS استفاده شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه بيشترين تعداد غوزه بسته و كمترين وزن غوزه، عملكرد وش، ارتفاع، تعداد شاخه رويا و زايا و تعداد غوزه باز مربوط به آخرين تاريخ كاشت (30 خرداد) است. تأخير در كاشت به‌طور متوسط عملكرد وش را 24 درصد كاهش داد. در تاريخ كاشت 30 خرداد به‌دليل باز نشدن غوزه‌ها و برخورد با سرماي پاييزه هيچ‌گونه وشي برداشت نشد و كاهش عملكرد 100 درصدي مشاهده شد. بيشترين و كمترين عملكرد وش به‌ترتيب مربوط به رقم خورشيد در تاريخ كاشت 20 ارديبهشت و رقم شايان در تاريخ كاشت 10 خرداد بود. رقم خرداد كمترين كاهش عملكرد را به دنبال تأخير در كاشت نسبت به ارقام ديگر داشت و رقم خورشيد در رتبه بعدي قرار گرفت. نتيجه‌گيري: نتايج مطالعه كنوني نشان داد كه تاريخ كاشت بهينه ارقام مورد مطالعه در منطقه كاشمر 10 خرداد ماه مي‌باشد و تأخير بيشتر در زمان كاشت باعث كاهش شديد عملكرد مي‌شود. با اين حال واكنش ارقام نسبت به تأخير در كاشت متفاوت بود و ارقام خرداد و خورشيد با داشتن بالاترين عملكرد وش كاهش عملكرد كمتري نسبت به دو رقم ديگر نشان دادند.