كنزالمعارف و اهميت آن در تصحيح برخي از متون نظم و نثر كهن

يافتن ضبط‌ هاي اصيل و صحيح در متون كهن از اهميت بسياري برخوردار است. مصححان گاهي براي رسيدن به اين هدف، علاوه‌بر نسخه‌هاي اقدم و اصح متن از منابع جانبي استفاده مي‌كنند. متون جانبي طيف وسيعي از آثار را در بر مي‌گيرد كه از آن جمله مي‌توان به ترجمه‌ها، تلخيص‌ها، متن‌هاي هم‌دوره و متن‌هايي اشاره كرد كه مؤلف از آنها بهره برده است. كنزالمعارف يكي از اين متون جانبي است. اين اثر كه با نام‌هاي تاريخ/ تواريخ آل برمك نيز شناخته مي‌شود، متني فارسي دربارۀ برمكيان است كه عبدالجليل بن يحيي بن عبدالجليل بن محمد بن عبدالباقي يزدي، آن را در يكي از شهرهاي مركزي ايران و در قرن هشتم نوشته و پس از پايان،به شاه شجاع مظفري تقديم كرده است.از كنزالمعارف دو نسخه دستياب شده است كه با شماره‌هاي 1342 و 1351 در كتابخانۀ ملي فرانسه نگهداري مي‌شود. همچنين، نسخه‌اي از اين اثر در كتابخانۀ عارف حكمت مدينه محفوظ است كه تاكنون دسترسي به آن ممكن نشده است.‘گذشته از اهميت تاريخي كنزالمعارف در شناخت بيشتر و بهتر خاندان برمكيان، اين اثر دربردارندۀ ضبط‌هاي درخور تأملي است كه مي‌تواند در تصحيح ديگر متون به كار آيد؛ زيرا مؤلف آن، در نگارش بخش‌هاي مختلف كتاب از متون گوناگوني استفاده كرده و ابيات و عباراتي را از آنها عيناً يا با تغييراتي اندك نقل كرده است. در اين جستار نمونه‌هايي از اين موارد در دو دستۀ متون نظم و نثر نشان داده شده است. همچنين، نمونه‌هاي مذكور در سه دسته جاي داده شده‌اند كه عبارت‌اند از: قسمت نمونه‌هايي كه ضبط كنزالمعارف صحيح و ضبط مصحح از آن، نادرست است؛ دوم نمونه‌هايي كه ضبط كنزالمعارف در يك يا چند تصحيح از آن اثر آمده است، اما در تصحيح يا تصحيح‌هاي ديگر، ضبط/ضبط‌هاي نادرست ديده مي‌شود و سوم نمونه‌هايي كه اگرچه ضبط كنزالمعارف و تصحيح/تصحيح‌هاي منتشرشده از آن هر دو صحيح است، اما ضبط كنزالمعارف به دلايل بلاغي يا معناشناختي برتري دارد.