عنوان مقاله :
كمال انسان از ديدگاه ابن‌سينا و ابن‌عربي
پديد آورندگان :
صحبت لو ، علي دانشگاه فرهنگيان - گروه آموزش علوم تربيتي
كليدواژه :
انسان , كمال , ابن‌سينا , ابن‌عربي
چكيده فارسي :
مسئله كمال انسان و انسان كامل از مباحث موردتوجه همه اديان و مكاتب فلسفي، اخلاقي و تربيتي است. كمال نهايي مرتبه‌اي از وجود انسان است كه در آن همه استعدادها و قابليت‌هاي ذاتي، معنوي و انساني با سيروسلوك به فعليت مي‌رسد. هدف اصلي اين پژوهش بررسي كمال انسان از ديدگاه ابن‌سينا و ابن‌عربي است. براي دستيابي به اين هدف از روش تطبيقي بهرهگرفتهشدهاست. در روي‌كرد معرفتي ابن‌سينا تنها شهود عقلاني كاربرد دارد و نمي‌توان از معرفت عرفاني و شهود قلبي سخن‌گفت. ابن‌سينا هدف نهايي معرفت و سعادت را شناخت عقلي و علمي، و اتصال به عقل فعال مي‌دانست كه مبتني بر عقل نظري و شهود عقلاني است؛ اما در نظام فكري ابن‌عربي هر موجودي به‌لحاظ هستي‌شناختي، مظهر اسم يا اسمائي از حق‌تعالي است و از حيث معرفت‌شناختي درك او از حق به‌ميزان استعداد او در دريافت تجليات الهي وابسته است. در نظام معرفتي و فكري ابن‌عربي حقايق متعالي با استمداد از كشف‌وشهود دريافت‌مي‌شوند و از سنخ علم حضوري‌اند. در نظام معرفتي و فكري ابن‌عربي كمال انسان مبتني بر عشق و كشف‌وشهود به تصوير كشيده شده‌است؛ ازاين‌رو انسان كامل سينوي در كمال عقل برهاني‌ـ شهودي و با انسان كامل عرفاني ابن‌عربي منطبق است؛ بنابراين كمال عقل نظري در چارچوب مشّائي اتصال به عقل عملي است و بدون آن ناقص است. در هر دو ديدگاه بيان‌شده كه انسان‌ها داراي مراتبي از كمال‌اند. كسب اين مراتب تدريجي است و انسان پس از طي اين سير استكمالي و صعود در مدارج كمال، در نهايت سلوك خود، به مقام رفيع كمال نهايي خود نائل‌مي‌شود. مراجعه به متون ديني و عرفاني ابن‌عربي نشان‌داد كه او به‌هيچ‌وجه از اجتماع منفصل نبود؛ بلكه در متن آن قرارداشت و انزواي عارفان و جامعه‌گريزي را ناصواب مي‌دانست. انسان كامل سينوي در نگرش فلسفي‌ـ عرفاني همان انسان كامل عرفاني ابن‌عربي است و هيچ برتري‌اي بر انسان كامل عارفان ندارد؛ ازاين‌رو تنها انسان كامل سينوي به انسان اسلام و قرآن نزديك نبوده؛ بلكه انسان كامل عرفاني عارفان الهي باتوجه‌به خدانمايي كامل وي، همان انسان كامل قرآني و اسلامي است.
