وجه تمايز معجزه از سحر در نگاه ابن‌سينا و ملاصدرا در مقايسه با قرآن

معجزه يكي از مهمترين نشانه‌هاي اثبات صدق نبي در ادعاي نبوت است؛ ‌ازاين‌رو بحث از چيستي معجزه و تبيين وجه تمايز آن از سحر و ساير امور خارق‌العاده، از مسائل اساسي در اين حوزه است. در پژوهش حاضر ابتدا به بررسي مقايسه‌اي ميان تبيين‌هاي فلسفي ‌ابن‌سينا و ملاصدرا در اين ‌مسئله پرداخته‌ايم. سپس با مراجعه به محتواي قرآن و با بهره‌گيري از روش معناشناسي تاريخي، ميزان تطبيق يافته‌هاي فلسفي با محتواي قرآني را ارزيابي‌كرده‌ايم. در نتيجۀ اين بررسي‌ها روشن شد كه ‌ابن‌سينا با تأكيد بر ويژگي‌هاي اختصاصي انبياء و ملاصدرا با موهوبي دانستن معجزات به تبيين فلسفي وجوه تمايز معجزه از سحر پرداخته‌اند. ايشان فاعل مباشر معجزه را نفس نبي دانسته‌اند. ‌ابن‌سينا همچنين برهاني بودن دلالت معجزه بر صدق دعوي نبوت را تلويحاً پذيرفته، درحالي‌كه ملاصدرا اين دلالت را منحصر در معجزات غيرمحسوس مي‌داند. بررسي‌هاي قرآني نشان‌داد كه تعابير ناظر بر معجزه در قرآن، مبيّن دلالت ذاتي و برهانيِ معجزه بر صدق دعوي نبوت است و از اين طريق، تمايز سحر از معجزه نيز روشن مي‌شود. از طرفي با دسته‌بندي اقسام معجزات در قرآن روشن شد كه نبي تنها در نوع خاصي از معجزات فاعل مباشر محسوب مي‌شود. در پايان اين نتيجه حاصل شد كه تلاش‌هاي فلسفي ‌ابن‌سينا و ملاصدرا در موارد زيادي با مقاصد قرآني منطبق است و در مواردي كه اين همخواني وجودندارد، بايد تبيين‌هاي جديدتر فلسفي دنبال‌گردند.