طراحي و اعتبارسنجي الگوي معلم‌رهبري در نظام تعليم و تربيت

هدف: هدف پژوهش حاضر طراحي و اعتبارسنجي الگوي معلم‌رهبري در نظام تعليم و تربيت بود. روش: اين پژوهش به روش آميخته اكتشافي انجام شده است. در بخش كيفي پژوهش از روش فراتركيب، براي شناسايي مؤلفه‌هاي معلم‌رهبري استفاده شد. جامعه آماري اين بخش، شامل مقالات منتشر‌شده در حوزه معلم‌رهبري طي سال‌هاي 2012 تا 2024 است كه 49 پژوهش به روش نمونه‌گيري هدف‌مند، با توجه به ميزان ارتباط با موضوع و پرسش‌هاي پژوهش، روش مطالعه، زمان و زبان مطالعه و كيفيت انجام پژوهش انتخاب شدند. داده‌هاي كيفي با جست‌وجو در پايگاه‌هاي اطلاعاتي داخلي و خارجي گردآوري شدند. مقالات منتخب با استفاده از روش كدگذاري تجزيه‌و‌تحليل شدند. پايايي كدگذاري‌ها با استفاده از ضريب توافق كاپا در نرم‌افزار اس‌پي‌اس‌اس 22 به مقدار 0.763 تأييد شد و روايي آن نيز به تأييد پنج نفر از اساتيد آموزش عالي استان اردبيل رسيد. بخش كمّي پژوهش، براي اعتبارسنجي الگوي معلم‌رهبري به روش هم‌بستگي مبتني بر مدل معادلات ساختاري انجام شد. جامعه آماري بخش كمّي، شامل معلمان مدارس دوره ابتدايي شهر تالش به تعداد 658 نفر است كه مطابق جدول مورگان، 243 نفر به روش نمونه‌گيري تصادفي به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوري داده‌هاي كمّي، پرسش‌نامه پژوهش‌گر‌ساخته است كه روايي آن از طرف اساتيد صاحب‌نظر تأييد و پايايي آن نيز به روش آلفاي كرونباخ 0.89 محاسبه شد. داده‌هاي كمّي با استفاده از تحليل عاملي تأييدي و مدل معادلات ساختاري با نرم‌افزارهاي اس‌پي‌اس‌اس 22 و اسمارت پي‌ال‌اس 24 تجزيه‌و‌تحليل شدند. يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش نشان دادند كه معلم‌رهبري در نظام تعليم و تربيت داراي 5 مؤلفه اصلي و 15 مؤلفه فرعي است كه عبارتند از: مشاركت‌جويي (همكاري جمعي، تسهيم تجارب و تصميم‌گيري مشاركتي)، رشد و بهبود مستمر (بهبود يادگيري دانش‌آموزان، رشد حرفه‌اي معلمان، بهبود مديريت كلاس درس و تدريس)، ظرفيت‌سازي (تسهيل تغييرات، حمايت همه‌جانبه و ارتباط فراكلاسي)، رفتار رهبري (توسعه چشم‌انداز، الهام‌بخشي و تأثير و نفوذ) و اخلاق حرفه‌اي (ملاحظات اخلاقي، تعهد و قدرداني). نتيجه‌گيري: دست‌اندركاران تعليم و تربيت مي‌توانند از اين مدل، جهت كاربست معلم‌رهبري در مدارس و بهره‌گيري از مزاياي آن استفاده كند.