تحليل و نقد سلوك عرفاني و رهايي انسان منهاي خدا در آيين جَيْنه

يكي از آموزه‌هاي مشترك آيين جَيْنه با ديگر اديان هندي، باور به رنج‌بار (دوكْهه) بودن زندگي دنيوي و قاعده عمل و عكس‌العمل (كَرْمَه) و همچنين گردونه زاد و مرگ‌هاي پياپي (سَمْساره) است؛ ولي آيين جَيْنه برخلاف بيشتر اديان هندي، انسان را در اين گردونه رنج‌بار، تنها و محروم از ياور و مددكاري آسماني مي‌داند كه بتواند با استمداد از او به مقام رهايي نائل آيد. اين انسان براي رسيدن به مقام رهايي (مُكشه)، كاملاً تنهاست و بايد به توانايي‌هاي خود متكي باشد. براساس آموزه‌هاي اين آيين، فرد سالك تنها با كمك دو اصل «رياضت‌هاي سخت جسماني» (تَپَس) و «رعايت اصل عدم خشونت» (اهيمْسا) مي‌تواند اثرات كَرْمَه‌ بر روح (جي‌وَه) خود را نابود كند و كمالات ذاتي روح را كه از ازل در آن نهفته بوده است، آشكار سازد. اكنون چگونگي اين سلوك به‌شيوه توصيف و تحليل در راستاي دانش‌افزايي دين‌پژوهان در اين عرصه ارائه خواهد شد و به‌اجمال براساس سلوك عرفاني مطرح در آيين جَينه مي‌توان گفت كه سالك در تلاش است تا روح خود را با طي چهارده مرحله رشد معنوي از تأثيرات منفي آثار كردار گذشته رهايي بخشد و به جايگاه رهايي نهايي (كِولين) دست ‌يابد.