بازخواني رويكردهاي مطالعه و مواجهه با اديان در ايران معاصر

مسئله اصلي اين پژوهش، شناسايي و بازخواني رويكردهاي مطالعه و مواجهه با اديان در ايران معاصر است تا ضمن مطالعه توصيفي آنها، به تحليل مختصات و ويژگي‌هاي آنها به‌منظور خودآگاهي بيشتر در زمينه مطالعات ادياني پرداخته شود. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌‌دهد كه سه رويكرد سنتي، روشنفكري و تحقيقات دين‌شناسي تطبيقي، داراي سه مدل فرقه ناجيه، قهوه‌خانه سورات و تطبيقي هستند كه در مؤلفه‌هايي نظير توجه به ديگريِ ديني، اصل گفت‌وگو و وحدت ميان اديان اشتراك دارند، اما در خاستگاه، ضرورت‌هاي فرهنگي و سبك گفت‌وگو از يكديگر متمايزند. مدل فرقه ناجيه با سياست غالب تمايز و مدل قهوه‌خانه سورات با سياست غالب تشابه، از مدل تطبيقي كه بر هم‌گرايي موازي تشابه و تمايز تأكيد دارد، متمايزند. شرايط تكثر فرهنگي ـ ديني جهان معاصر، به‌ضميمه حقيقت‌جويي انسان در ميان گزينه‌هاي متنوع ديني، ضرورت تحقيقات دين‌شناسي تطبيقي به‌شكل روشمند را بيش‌ازپيش برجسته كرده است. اين تحقيقات، اگرچه از تحقيقات نوين ماكس مولر در جهان نوين پررنگ شده‌اند، تبار خود را تا كارهاي ابوريحان بيروني و شهرستاني در فرهنگ اسلامي نشان مي‌دهد.