بررسي ديدگاه‌هاي سيد اسماعيل جرجاني در چيستي مفهوم ماليخوليا

مقدمه: ماليخوليا، در طب ايراني نام بيماري‌اي است كه توسط اكثر طبيبان دوره اسلامي شرح داده شده است. اين طبيبان، ماليخوليا را جزو بيماري‌هاي مغز طبقه‌بندي كرده‌اند. اكثر طبيبان اين دوره، ماليخوليا را علتي سوداوي دانسته‌اند كه در آن افكار و عقايد از مسير طبيعي خود به سمت فساد و خوف تغيير مي‌يابد.روش كار: اين پژوهش به روش كتابخانه‌اي با هدف بررسي ديدگاه و نظرات سيد اسماعيل جرجاني طبيب قرن 5-6 ق/11 م در موضوع چيستي مفهوم ماليخوليا انجام شده است. بدين منظور كتاب‌هاي تأليفي جرجاني كه به شرحي از ماليخوليا پرداخته است مانند «ذخيره خوارزمشاهي، خفي علائي، الاغراض الطبيه و المباحث العلانيه، و يادگار» مورد بررسي قرار گرفته است. همچنين از نرم‌افزار نور جهت بررسي واژه‌هاي «ماليخوليا»، «مالنخوليا»، «ملنخوليا» و «ماخوليا» در اين كتاب‌ها استفاده شده است.يافته‌ها: جرجاني تغيير مزاج مغز از غلبه خلط سودا را سبب بروز اين بيماري دانسته است. وي شخص مبتلا به اختلال ماليخوليا را فردي مي‌داند كه بدون علت و سبب ظاهري، بدانديش، ترسان، اندوه‌مند، كوفته خاطر و تنگ دل است. جرجاني علامت‌هاي نفساني شخص مبتلا به ماليخوليا را در ماهيت خلط سودا دانسته است.نتيجه‌گيري: جرجاني به دو نوع ماليخولياي مغزي و ماليخوليا مشاركتي اشاره كرده است. در بحث اعضاي مشاركتي، نظر جرجاني در «الاغراض»، تكميل كننده نظر وي در «ذخيره» است. همچنين براساس ديدگاه جرجاني، جهت بهبود علامت‌هاي نفساني مبتلايان به ماهيت خلط سودا توجه داشت و به اصلاح خلط سوداي ناطبيعي در بدن پرداخت.