انقراض كيسانيه و گرايش به اماميه؛ نقدي بر ديدگاه‌هاي ودادالقاضي دربارۀ تعاملات اماميه و كيسانيه

«كيسانيه» از نخستين انشعابات شيعي است كه پس از قيام مختار به وجود آمد و تا نيمه‌هاي قرن دوم در صحنهٔ فعاليت‌هاي كلامي و سياسي جهان اسلام حضور داشت. اين نوشتار با روش تحليلي و توصيفي، چگونگي انقراض كيسانيه را بررسي مي‌كند. اين فرقه پس از ايجاد انشعابات درون‌گروهيِ متعدد در بين كيسانيه، آرام‌آرام از صحنهٔ روزگار محو شد؛ برخي از هواداران آن به غلو كشيده شدند و راه خود را از شيعيان به‌كلي جدا كردند و برخي، متمايل به تفكرات امامي شدند و اندك‌اندك به‌سوي اماميه برگشتند. ودادالقاضي در كتاب «الكيسانيه في الأدب و التاريخ» در بحث از تعاملات كيسانيه و اماميه مي‌كوشد منكر گرايش كيسانيه به اماميه شود. او گزارش‌هاي مربوط به تغيير مذهب چهره‌هاي شاخصي مانند سيدحميري و كُثير عِزَه را ساختهٔ اماميه براي تأييد مذهب خود مي‌داند، درحالي‌كه براساس يافته‌هاي نوشتار حاضر، گروهي از كيسانيه پس از محمد حنفيه، امامت امام سجاد(ع) و گروهي ديگر پس از وفات ابوهاشم، امامت امام باقر(ع) را پذيرفتند. شواهد كافي دربارهٔ تغيير مذهب سيدحميري در دست است، درحالي‌كه اين شواهد دربارهٔ تغيير مذهب كُثيرعِزَه به‌اندازهٔ كافي نيست، بلكه دلايل كافي براي حكم به كيساني‌بودن او تا آخر عمر وجود دارد.