دانش‌هاي بومي در ساخت و بهره مندي از زاغه‌هاي دشت بيستون

دشت بيستون در استان كرمانشاه و در شمال شهرستان هرسين قرار دارد. انسان از ديرباز با شناخت محيط پيرامون و بهره‌مندي از پتانسيل‌هاي موجود در فراهم ساختن بستر مناسبي براي استقرار و معيشت در اين منطقه كوشيده است كه نمونه بارز آن زاغه‌هاي دستكند است. اين آثار در روستاهاي زيادي همانند ظلم آباد سفلي، باقرآباد، چشمه كبود، كوري زاغه، زالوآو و محوطه تاريخي بيستون شناسايي شده است. سوال اينجاست كه در دشت بيستون ساخت زاغه‌هاي دستكند در كدام دوره آغاز شده و كاربرد آنها تا زماني تداوم داشته است؟ اجزاي سازنده و ساختار معماري اين دستكندها چگونه بوده است؟ پژوهش حاضر به روش توصيفي _ تحليلي است و روش تحقيق براساس فعاليت‌هاي ميداني و مطالعـات كتابخانـه‌اي استوار است. هدف از پژوهش، معرفي و بررسي دستكندهاي دشت بيستون، شناخت دانش بومي و آخرين حلقه تاريخ معماري سنتي در منطقه است. در دوره قاجار و پهلوي ساخت زاغه دستكند در پيوند با بافت روستا عموميت داشته است. اين فضاهاي زيرزميني با پلاني مشابه داراي فضاهايي ورودي (راهَنگ)، فضاي مركزي (راسا)، فضاهاي جانبي (چَپَك) و هواكش بوده و در پاييز تا اوايل بهار براي نگهداري دام مورد استفاده قرار مي‌گرفت. وسعت و تعداد فضاها به وضعيت اقتصادي، شرايط توپوگرافي، نوع خاك و همجواري با فضاهاي ديگر بستگي داشت.