ارائه الگوي سياستي توسعه تحقيقات پايه؛ مطالعه موردي بنياد ملي علم ايران

حمايت از انجام تحقيقات پايه يا عدم حمايت مستقيم و به‌جاي آن استفاده از نتايج اين تحقيقات كه در ساير كشورها (ي به‌ويژه توسعه يافته) انجام شده‌اند، همچنين نحوه و ميزان حمايت از اين تحقيقات به گونه‌اي كه بيشترين اثرات اقتصادي اجتماعي را براي جامعه داشته باشد همواره يكي از دغدغه‌هاي سياست‌گذاران علم كشورها و از جمله ايران بوده است. هرچند بسياري از پژوهش‌هايي كه توسط اساتيد در ايران انجام مي‌شود از جنس تحقيقات پايه است، اما نهاد مستقلي براي جهت دهي و حمايت از اين دسته از تحقيقات وجود ندارد. با عنايت به اينكه مرتبط ترين نهاد براي حمايت از تحقيقات پايه در ايران بنياد ملي علم ايران (صندوق حمايت از پژوهشگران و فناوران سابق) مي‌باشد، بررسي مسائل مرتبط با حمايت از تحقيقات پايه در اين نهاد براي پاسخگويي به سوال تحقيق مورد توجه قرار گرفته است. در اين پژوهش با هدف دستيابي به الگوي سياستي توسعه و حمايت از تحقيقات پايه در ايران از روش تحقيق كيفي با راهبرد اكتشافي و براي گردآوري داده‌ها از روش مصاحبه نيمه‌ساختار يافته با 13 نفر از متخصصين، مسئولين سياست علمي و تعدادي از اعضاي هيأت علمي دانشگاه‌ها استفاده شده است. بر اساس تحليل‌هاي انجام شده و سازماندهي مقولات، الگوي سياستي توسعه تحقيقات پايه در ايران دربرگيرنده مؤلفه‌هايي چون تعيين موضوع، تنوع برنامه‌ها، نظام ارزيابي، نظام انگيزشي و كاربردي‌سازي نتايج مي‌باشد. همچنين پيشنهاد شده است ايجاد يك نظام گرنت رقابتي حمايت از تحقيقات پايه مورد توجه قرار گيرد؛ در فرايند انتخاب و تعيين موضوعات پژوهشي مورد حمايت هم اولويت‌هاي سياست‌گذار (تأمين‌كننده منابع مالي) و هم ترجيحات و علائق پژوهشگران ديده شود؛ بعلاوه پيشنهاد شده نهاد متولي تحقيقات پايه ضمن توسعه و تقويت نظام ارزيابي همتايان و طراحي نظام تشويق داوران، از روش‌ها و فناوري‌هاي نوين براي ارزيابي طرح‌ها، پيشنهاده‌ها و نيز پژوهشگران استفاده نمايد.