بررسي اثر تنش شوري بر ميزان عناصر ريز مغذي و پروتئين دانه كينوا

مقدمه: كينوا (Chenopodium quinoa Willd) متعلق به خانواده آمارانتاسه و بومي منطقه آند مي‌باشد. در دهه هاي گذشته كشت اين گياه در بسياري از مناطق گسترده شده است. يكي از دلايل توجه به اين گياه توانمندي سازگاري به شرايط سخت اقليمي مي‌باشد. علاوه بر اين داراي ميزان پروتئين بالاتري نسبت به گندم، جو، ذرت و برنج است. از طرفي دانه گياه تامين كننده كل اسيدهاي آمينه ضروري (شامل ليزين، ميتونين و سيستئين) مورد نياز انسان است. هدف اين آزمايش بررسي اثر تنش شوري بر ميزان ريز مغذي‌ها و درصد پروتئين در دانه توليدي كينوا است.مواد و روش: آزمايشي به صورت اسپليت پلات در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي و با سه تكرار در تاريخ 16 مرداد 1396 كشت شد. تيمارهاي آزمايشي شامل 3 ژنوتيپ برتر (صدوق، تيتيكاكا وNSRCQB) بود. ژنوتيپ در كرت فرعي و شوري آب آبياري در 3 سطح 2، 10 و 17دسي زيمنس بر متر در كرت اصلي قرار گرفت. در نهايت عملكرد دانه، ميزان ساپونين، سايز بندي دانه و ميزان عناصر ريز مغذي موجود در دانه و درصد پروتئين دانه بعد از ساپونين گيري اندازه‌گيري شد.نتايج: تاثير تنش شوري بر وزن هزار دانه، عملكرد دانه، سايز دانه 2-1.7، 1.7-1.4 ميلي‌متر، ارتفاع كف، ميزان آهن، روي، كلسيم و عملكرد پروتئين معني‌دار بود. رقم صدوق بيشترين وزن هزار دانه و عملكرد دانه را داشت. رقم صدوق بيشترين درصد بذور درشت و تيتيكاكا بيشترين درصد بذور ريز را داشت. با افزايش شوري عملكرد رقم تيتيكاكا به ازاي هر واحد شوري 13 درصد كاهش يافت در حالي كه در ژنوتيپ صدوق و NSRCQB اختلاف معني‌داري با سطح غير شور نداشت. با افزايش شوري كمترين ارتفاع كف مربوط به ژنوتيپ NSRCQB بود. اثر متقابل تنش شوري و ژنوتيپ بر عملكرد دانه، ارتفاع كف، درصد آهن، روي، كلسيم، پروتئين و عملكرد پروتئين معني‌دار بود. با افزايش شوري ميزان آهن در رقم تيتيكاكا، ميزان روي در هر سه ژنوتيپ، نيتروژن در صدوق و NSRCQB، كلسيم در تيتيكاكا، درصد پروتئين در صدوق و NSRCQB افزايش معني‌دار نسبت به شرايط غير شور داشت. با افزايش ميزان شوري بيشترين شيب افزايش در بين عناصر ريز مغذي مربوط به ميزان روي دانه بود. عملكرد پروتئين در رقم صدوق و NSRCQB با افزايش شوري تحت تاثير قرار نگرفت در حالي در رقم تيتيكاكا 13 درصد به ازاي هر واحد افزايش شوري آب آبياري كاهش يافت. نتيجه گيري كلي: با افزايش شوري تا dS/m 10 عملكرد ژنوتيپ‌هاي بررسي شده كينوا تحت تاثير قرار نگرفت و اين گياه به منظور بهره-برداري از منابع آب شور توصيه مي‌گردد و در بين سه ژنوتيپ مورد بررسي رقم صدوق برتر بود. درصد عناصر ريز مغذي آهن، كلسيم، روي و پروتئين دانه در شرايط شور افزايش يافت و علي رغم كاهش عملكرد دانه ميزان عملكرد پروتئين در متر مربع تحت تاثير قرار نگرفت. ميزان افزايش عناصر ريز مغذي و كاهش ميزان عملكرد با افزايش شوري آب آبياري تحت تاثير ژنوتيپ مي‌باشد. از آنجايي كه كميت و كيفيت دانه توليدي كينوا تحت تاثير شوري آب آبياري قرار نمي‌گيرد مي‌تواند در بهبود امنيت غذايي مناطق حاشيه اي موثر باشد.