بررسي اثر نانوسلنيوم در بهبود خصوصيات فيزيولوژيكي، بيوشيميايي و زراعي كلزاي بهاره در شرايط تنش آبي انتهاي فصل

سابقه وهدف: تنش كم‌آبي يكي از رايج‌ترين تنش‌هاي غير‌زيستي است كه رشد و نمو و عملكرد گياهان زراعي مانند كلزا را كاهش مي‌دهد. استفاده از ريز‌مغذي‌ها در گياهان دانه روغني‌، به‌عنوان يكي از راهكارهاي بسيار مفيد و كارآمد در شرايط تنش خشكي است كه ضمن افزايش عملكرد دانه‌، به افزايش مقاومت گياه منجر مي‌شود. برهمين اساس، اين پژوهش با هدف بررسي اثر كاربرد برگي نانوسلنيوم بر برخي از صفات فيزيولوژيك، بيوشيميايي و زراعي كلزاي بهاره در شرايط تنش خشكي انتهاي فصل انجام گرفت.مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسي تأثير ‌‌محلول‌پاشي نانوسلنيوم بر برخي خصوصيات فيزيولوژيك، بيوشيميايي و زراعي كلزا تحت تنش خشكي انتهاي فصل اين آزمايش بصورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال زراعي 97-1396 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه محقق اردبيلي اجرا گرديد. تيمارهاي مورد مطالعه شامل آبياري (آبياري كامل و قطع آبياري از مرحله گلدهي) به‌عنوان كرت اصلي و غلظت‌هاي نانوسلنيوم (صفر (شاهد)، 25، 50 ميلي‌گرم در ليتر) به‌عنوان كرت فرعي كه بر روي رقم هايولا 401 انجام گرفت. صفات اندازه‌گيري شده شامل كلروفيلa ، كلروفيلb ، كلروفيل كل، كاروتنوئيد، فلورسانس كلروفيل (فلورسانس حداقل، حداكثر و متغير)، كارايي كوانتومي فتوسيستمII ، محتوي نسبي آب برگ، ميزان هدايت الكتريكي مواد نشت يافته از برگ‌ها، ميزان مالون دي‌آلدهيد، فعاليت آنزيم كاتالاز و عملكرد دانه بودند. تجزيه‌هاي آماري و مقايسه ميانگين داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارSAS انجام و مقايسه ميانگين‌ها توسط آزمون حداقل اختلاف معني‌دار (LSD) انجام گرديد.يافته‌ها: تنش كم‌آبي به‌طور معني‌داري ميزان رنگيزه‌هاي فتوسنتزي، محتواي نسبي آب برگ و عملكرد دانه را كاهش و ميزان مالون‌دي‌آلدئيد برگ، نشت يوني و فلورسانس كلروفيل را افزايش داد. محلول پاشي نانو‌‌سلنيوم با غلظت 50 ميلي‌گرم در ليتر با افزايش فعاليت آنزيم كاتالاز (82 درصد)، محتواي نسبي آب برگ (29درصد)، كلروفيل كل (64 درصد) و همچنين كاهش 23 درصدي ميزان هدايت الكتريكي مواد نشت شده از برگ‌ها، اثرات منفي تنش كم‌آبي را كاهش داد. به‌طوري كه عملكرد دانه با محلول‏پاشي 50 ميلي‌گرم نانوسلنيوم به ميزان 45 درصد در شرايط تنش كم‌آبي، افزايش يافت. عملكرد دانه بيشترين همبستگي مثبت و معني‌دار را بين صفات بررسي شده با كلروفيل a و كلروفيل كل (**96%) داشت. نتيجه‌گيري: نتايج اين پژوهش نشان داد كه نانوسلنيوم در شرايط آبياري نرمال و قطع آبياري شاخص‌هاي فتوسنتزي و صفات شيميايي را بهبود مي‌دهد. محلول‌پاشي نانو‌سلنيوم به خصوص در غلظت 50 ميلي‌گرم در ليتر از طريق افزايش سنتز كلروفيل و بهبود فتوسنتز اثرات تنش كم‌آبي را كاهش و با بهبود خصوصيات فيزيولوژيك و بيوشيميايي موجب افزايش عملكرد دانه در شرايط مساعد و نامساعد محيطي گرديد.