مطالعه شاخص هاي رشد و عملكرد لاين هاي هاپلوئيد مضاعف گياه كاملينا (.Camelina sativa L)

سابقه و هدف: گياه كاملينا گياهي كمتر شناخته‌شده از خانواده‌ي شب‌بوئيان است. كاملينا يك نمونه از روغن‌هاي تجديدپذير گياهي است كه يك منبع پايدار انرژي محسوب مي‌شود. عملكرد دانه و كيفيت روغن بارزترين هدف به‌نژادي در خانواده شب‌بوئيان است اين در حالي است كه عملكرد دانه در گياهان زراعي به‌عنوان پيچيده‌ترين ويژگي آن‌ها تحت تأثير تعـداد زيادي از فرآيندهاي فيزيولوژيكي است و نمود قابل‌اندازه‌گيري اين فرآيندها در صفات فيزيولوژيكي و مورفولوژيكي گياه تجلي مي‌يابد، بنابراين تجزيه‌وتحليل شاخص‌هاي فيزيولوژيك (رشدي) به‌منظور درك و تفسير تغييرات عملكرد گياهان در پاسخ به شرايط محيطي امري ضروري محسوب مي‌شود. اما اطلاعات بسيار محدودي درباره مقايسه ويژگي‌هاي رشدي و عملكردي ژنوتيپ‌هاي قابل‌كشت كاملينا در كشور وجود دارد بنابراين هدف از اين مطالعه، بررسي مقايسه‌اي تأثير ويژگي‌هاي فيزيولوژيك 40 لاين هاپلوئيد مضاعف قابل كاشت كاملينا در كشور بوده است.مواد و روش ها: در پژوهش حاضر 40 لاين هاپلوئيد مضاعف كاملينا ازنظر صفات فيزيولوژيك و عملكرد شامل شاخص سطح برگ، سرعت رشد گياه، سرعت رشد نسبي، سرعت آسيميلاسيون خالص، سطح ويژه برگ، عملكرد دانه و عملكرد روغن، در قالب طرح آماري بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده فناوري كشاورزي (ابوريحان)- دانشگاه تهران، پاكدشت در سال 99-1398 مورد مقايسه قرار گرفتند. شايان‌ذكر است كه جهت سنجش دقيق‌تر صفات موردبررسي، رقم سهيل كه در منطقه مورد آزمايش و همچنين در ساير نقاط كشور سابقه كاشت داشته و جزو لاين‌هاي شناخته‌شده و مرسوم در كشور محسوب مي‌شود، به‌عنوان شاهد در نظر گرفته‌شده و ساير لاين‌ها با رقم سهيل مقايسه شدند.يافته ها: نتايج پژوهش حاضر نشان دهنده تفاوت معني‌دار لاين‌هاي كاملينا ازنظر ويژگي‌هاي رشد فيزيولوژيك بود، تفاوت‌ها درنهايت منجر به ايجاد اختلاف‌هاي معني‌دار در عملكرد دانه شد و لذا بر عملكرد و محتواي روغن دانه تأثير داشته‌اند. اين موضوع نيز خود نشان دهنده و تأييدكننده اثر زياد و متفاوت ژنوتيپ‌ بر عملكرد كاملينا مي‌باشد. به‌طور كلي نتايج اين پژوهش نشان داد كه ميان عملكرد دانه‌ي كاملينا با سرعت رشد محصول و سرعت آسيميلاسيون خالص همبستگي مثبت و با سطح ويژه برگ همبستگي منفي در سطح احتمال 5% وجود دارد. به‌طوري‌كه، لاين 134 با دارا بودن حداكثر شاخص سطح برگ (2.34) و لاين 110 با دارا بودن حداكثر سرعت رشد (14.49) و سرعت آسيميلاسيون خالص (8.13 گرم بر مترمربع در روز)، ازنظر عملكرد نهايي دانه نيز به ترتيب با 3178 و 3120 كيلوگرم در هكتار به‌عنوان لاين‌هاي برتر شناسايي شدند همچنين سطح ويژه برگ نيز كه با ميزان اتلاف نور رابطه‌ مستقيم دارد در ژنوتيپ‌هاي كم محصول بيشتر از لاين‌هاي 134 و 110 بود.نتيجه گيري: نتايج پژوهش حاضر در مجموع بيانگر تأثير مستقيم عملكرد دانه بر عملكرد روغن كاملينا بود. به‌طوري‌كه تطابق بيشتر لاين‌هاي 110 و 134 با محيط كشت مورد بررسي، از طريق افزايش سرعت رشد گياه موجب افزايش تجمع ماده‌ي خشك و عملكرد دانه در لاين‌هاي مذكور شده است و در نتيجه افزايش معني‌دار عملكرد روغن دانه را در اين لاين‌ها به همراه داشته است. بنابراين ازآنجايي‌كه هدف از كشت گياه دانه روغني كاملينا علاوه بر برداشت دانه، حصول روغن با كميت و كيفيت مناسب است، درمجموع مي‌توان لاين‌هاي 134 و 110 را به‌عنوان لاين هاي هاپلوئيد مضاعف برتر و اميدبخش كه با شرايط آب و هوايي منطقه سازگاري دارند معرفي و توصيه نمود.