اثر قطع آبياري و مواد ضدتعرق بر عملكرد و برخي ويژگي‌هاي فيزيولوژيكي لوبيا چيتي

سابقه و هدف: ﻟﻮﺑﯿﺎ يكي از مهم‌ترين حبوبات مي باشد كه در بسياري از كشورهاي درحال توسعه به‌عنوان يكي از منابع تأمين‌كننده پروتئين انسان است. تنش خشكي نيز از عوامل محدودكننده رشد و توليد گياهان در مناطق خشك و نيمه خشك بوده كه موجب كاهش عملكرد در گياهان به‌ويژه بقولات شده است. كاربرد مواد ضدتعرق ابزاري مؤثر در راستاي تنظيم تعرق با هدف حفظ آب در گياهان مي‌باشد. هدف از پژوهش حاضر مقايسه آثار مواد ضد‌تعرق در شرايط قطع آبياري بر عملكرد دانه و برخي خصوصيات فيزيولوژيكي گياه لوبيا چيتي رقم كوشا بود.مواد و روش‌ها: تحقيق حاضر به صورت كرت‌هاي خرد شده بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو سال زراعي 1398 و 1399 در مزرعه زراعي واقع در شهرستان خوي انجام شد. تيمارهاي آزمايشي شامل آبياري در دو سطح؛ آبياري نرمال (آبياري طبق عرف محلي) و قطع آبياري در مرحله پر شدن دانه‌ها در كرت‌هاي اصلي و محلول‌پاشي مواد ضد‌تعرق در هشت سطح در كرت‌هاي فرعي شامل: اسيد‌ساليسيليك (0.5 درصد)، فنيل مركوريك استات (100 ميكرومولار)، اسيد‌ جيبرليك (150 ميكرومولار)، سيتوويت (۲ درصد)، كيتوزان (0.5 درصد)، روغن كرچك (6 درصد)، صمغ عربي (0.5 درصد) و آب مقطر (شاهد) بود. صفات اندازه‌گيري شده در آزمايش شامل ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد‌دانه، عملكرد دانه، عملكرد زيستي، درصد پروتئين دانه، محتواي نسبي آب و ميزان پرولين بود.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه اثر قطع آبياري بر تعداد غلاف در بوته، وزن صد‌دانه، عملكرد دانه، عملكرد زيستي، درصد پروتئين، محتواي نسبي آب و ميزان پرولين برگ لوبيا معني‌دار بود. مواد ضد‌تعرق نيز به ‌غير از تعداد دانه در غلاف بر ساير صفات اثر معني‌داري داشت. اثر متقابل قطع آبياري و مواد ضد‌تعرق در صفات تعداد دانه در غلاف و درصد پروتئين دانه معني‌دار بود. برهم كنش سه گانه سال، قطع آبياري و مواد ضد‌تعرق بر تعداد غلاف در بوته و وزن صد‌دانه معني‌دار بدست آمد. در شرايط قطع آبياري، مواد ضد‌تعرق عملكرد دانه را افزايش داده و بيشترين عملكرد دانه در تيمار اسيد‌ساليسيليك حاصل شد كه در مقايسه با تيمار شاهد ۱/41 درصد افزايشي بود.نتيجه‌گيري: به نظر مي‌رسد با اعمال يك مرحله محدوديت آبياري و مصرف مواد ضد‌تعرق در مناطقي كه در انتهاي فصل رشد با مشكل كمبود آب مواجه مي‌باشند، اين عمل با بهبود برخي خصوصيات مورفوفيزيولوژيكي از جمله كاهش ميزان پرولين و افزايش محتواي رطوبت نسبي برگ و عملكرد زيستي، مي‌تواند به‌طور مؤثري، شيب كاهش عملكرد لوبيا چيتي را در شرايط تنش خشكي كاهش دهد. بنابراين در مناطقي كه با كمبود آب مواجه هستند، بخصوص به دليل همزماني محدوديت منابع آبي و اوج مصرف در ساير محصولات كشاورزي كه موجب فشار رواني بر كشاورزان در مقابله با مشكل كم‌آبي مي‌گردد، با استفاده از مواد ضد‌تعرق به عنوان ابزار كارآمد و با حذف يك مرحله آبياري در پايان فصل رشد مي‌توان تا حدودي كاهش خسارت ناشي از كمبود آب را جبران نمود.