عنوان مقاله :
برآورد عمل ژن و پارامترهاي ژنتيكي برخي از خصوصيات مرتبط با جوانه‌زني بذر چغندرقند (Beta vulgaris L.) از طريق تجزيه لاين× تستر
پديد آورندگان :
ميرزايي ، محمدرضا سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه بذر چغندرقند , صارمي راد ، علي سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه بذر چغندرقند
كليدواژه :
گرده‌افشان , قابليت تركيب‌پذيري , هيبريد , بنيه بذر و نرعقيم
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: قدرت بذر در واقع نشان‌دهنده ميزان تأثيرگذاري والدين در چرخه زندگي و بقا گياهان و ايجاد امنيت غذايي براي جامعه بشري مي‌باشد. مهمترين اهداف مطالعه حاضر، ارزيابي تركيب‌پذيري عمومي والدين و تركيب‌پذيري خصوصي تلاقي‌ها، تعيين ماهيت و ميزان عمل ژن و در نهايت برآورد وراثت‌پذيري صفات كمّي و كيفي هيبريدهاي چغندرقند از طريق تجزيه لاين تستر بود.مواد و روش‌ها: در راستاي اهداف مدنظر، تعداد 11 لاين گرده‌افشان چغندرقند با سه لاين نرعقيم در قالب تجزيه لاين تستر با يكديگر تلاقي داده شدند. كليه تلاقي‌ها براي توليد بذر هيبريد با استفاده از گردهافشاني كنترل‌شده انجام گرديد. 33 هيبريد حاصله در دو شرايط آزمايشگاه و گلخانه از نظر صفات مختلف مرتبط با جوانه‌زني بذر مورد بررسي قرار گرفتند. با توجه به تأييد وجود تنوع ميان تلاقي‌ها، محاسبه تركيب‌پذيري والدين و تأثيرات ژني آن‌ها با تجزيه لاين تستر صورت پذيرفت.يافته‌ها: نتايج صفات مختلف جوانه‌زني تحت شرايط آزمايشگاه نشان داد كه بين تلاقي‌ها از نظر صفات مختلف جوانه‌زني، بذرهاي جوانه نزده، درصد بذر پوك و وزن هزار دانه تفاوت قابل ملاحظه‌اي وجود دارد. عامل لاين براي صفات درصد جوانه‌زني، يكنواختي جوانه‌زني، درصد پوكي بذر و وزن هزار دانه تأثير معني‌داري داشت. ميانگين مربعات تستر براي سرعت جوانه‌زني، ميانگين زمان جوانه‌زني، درصد پوكي بذر و وزن هزار دانه معني‌دار بود. برهمكنش لاين تستر بر ميانگين زمان جوانه‌زني، درصد پوكي بذر و وزن هزار دانه معني‌دار بود. نتايج تجزيه واريانس در شرايط گلخانه نشان داد كه تفاوت بين تلاقي‌ها به لحاظ صفات مختلف ظهور گياهچه و وزن ماده خشك تك گياهچه معني‌دار بود. اثر لاين تنها براي درصد ظهور گياهچه معني‌دار بود. عامل تستر تأثير معني‌داري بر تمامي صفات مورد مطالعه داشت. برهمكنش لاين تستر فقط براي درصد ظهور گياهچه معني‌دار بود. قابليت تركيب‌پذيري عمومي لاين‌هاي 970023 و 970100 براي درصد جوانه‌زني، 970038 و 970100 و هر سه تستر آزمايشي براي سرعت جوانه‌زني و لاين 970097 براي يكنواختي جوانه‌زني در جهت مثبت معني‌دار گرديد. لاين 970097 و تستر 474*7112 36 6 كاهش ميانگين زمان جوانه‌زني و لاين‌هاي 970038، 970023، 970014 و 970100 و تسترهاي MS KWS و 7112*SB36 با اثر منفي سبب كاهش پوكي بذر شدند. در خصوص وزن هزار دانه، لاين‌هاي 970094، 970014 و 970031 و تسترهاي 7112*SB36 و MS KWS داراي قابليت تركيب‌پذيري عمومي مثبت و معني‌داري بودند. در آزمايش گلخانه‌اي، در رابطه با صفت درصد ظهور گياهچه لاين‌هاي 970100، 970023 و 970038 و تستر MS KWS داراي قابليت تركيب‌پذيري عمومي مثبت و معني‌داري بودند. براي سرعت ظهور گياهچه، لاين‌هاي 970038 و 970100 و هر سه تستر آزمايشي قابليت تركيب‌پذيري عمومي مثبت و معني‌داري نشان دادند. براي وزن خشك تك گياهچه، لاين 970098 داراي قابليت تركيب‌پذيري عمومي مثبت و معني‌دار بود. در خصوص تسترها دو تستر 474*7112 36 6 و 7112*SB36 در مقابل يكديگر قرار داشتند. اين تقابل به‌گونه‌اي بود كه تستر 474*7112 36 6 افزايش وزن خشك را باعث مي‌گرديد، اما تستر 7112*SB36 كاهش وزن خشك را به همراه داشت.نتيجه‌گيري: قابليت تركيب‌پذيري عمومي مبين اثرات افزايشي ژن‌ها است، بنابراين والدهايي با قابليت تركيب‌پذيري عمومي بالا، اثر افزايشي زيادي نيز بههمراه دارند كه مي‌توان از آن‌ها در توليد ارقام سينتتيك بهره برد. از سوي ديگر اين والدها مي‌توانند از طريق گزينش مكرر در توسعه لاين‌هاي اينبرد و نيز به‌عنوان تستر براي ارزيابي لاين‌هاي اينبرد جديد استفاده شوند. با توجه به نتايج به‌دست‌آمده، گزينش تركيبات مفيد براي توليد هيبريدهاي مناسب را اهداف اصلاحي تعيين مي‌كنند. از اين‌رو با در نظر گرفتن ارزش تركيب‌پذيري خصوصي مثبت و يا منفي، تركيبات والديني براي يك صفت مي‌توان در افزايش ژن‌هايي با اثر غيرافزايشي جهت توليد هيبريد اقدام نمود.
عنوان نشريه :
توليد گياهان زراعي
عنوان نشريه :
توليد گياهان زراعي
