اثر ازتوباكتر بر فتوسنتز و توليد زيست‌توده گياهان شيرين‌بيان (. Glycyrrhiza glabra L) حاصل از بذر و ريزوم در شرايط كاهش كوددهي نيتروژن

سابقه و هدف: گياه . Glycyrrhiza glabra Lكه معمولاً به‌نام شيرين‌بيان شناخته مي‌شود، يك گياه دارويي چندساله است كه از فوايد مختلفي براي سلامتي برخوردار است. عصاره ريشه شيرين‌بيان را مي‌توان براي طب سنتي و صتايع غذايي و دارويي استفاده كرد زيرا حاوي تركيبات فعال زيستي و تركيبات مهمي از جمله گليسيريزين، ليكويريتين و گلابرين است. استفاده از ريزوباكتري‌هاي محرك رشد گياه به‌عنوان كودهاي زيستي به طور فزاينده‌اي به‌عنوان راهي براي كاهش ميزان كاربرد كودهاي شيميايي در سيستم‌هاي كشاورزي پيشنهاد شده است. بنابراين، هدف از اين مطالعه ارزيابي تاثير ازتوباكتر به عنوان يكي از محرك‌هاي رشد گياه به تنهايي و در تلفيق با سطح كاهش يافته كاربرد كود شيميايي بر فتوسنتز، تبادلات گازي و توليد زيست‌توده گياهان شيرين‌بيان تكثيرشده از طريق بذر و ريزوم بود.مواد و روش‌ها: آزمايش مزرعه‌اي با تلقيح بذور و ريزوم‌هاي گياهان شيرين‌بيان باAzotobacter chroococcum (Ac: سويه 1087) به‌تنهايي يا در تركيب با سطح كاهش يافته كاربرد كودهاي شيميايي انجام شد. پنج تيمار آزمايش شامل (1) شاهد: بدون تلقيح و كوددهي (2) تلقيح با Ac؛ (3) 100 درصد كوددهي: 100 درصد مقدار توصيه شده نيتروژن؛ (4)50 درصد كوددهي و (5) 50 درصد كوددهي+ تلقيح با Ac بود كه در هر دو روش تكثير (بذر و ريزوم) مورد ارزيابي قرار گرفتند. سرعت فتوسنتز خالص، سرعت تعرق برگ، CO2 بين‌سلولي، راندمان مصرف آب فتوسنتزي، محتواي كلروفيل (عدد SPAD)، ارتفاع بوته، سطح برگ و وزن خشك اندام هوايي، ريشه، ريزوم و زيست‌توده كل (ريزوم+ريشه) اندازه‌گيري شد.يافته‌ها: نتايج مشاهده شده نشان داد كه گياهان حاصل از ريزوم نسبت به گياهان حاصل از بذر افزايش 75 درصدي در ارتفاع بوته، افزايش چهار برابري سطح برگ در بوته، افزايش نه برابري وزن خشك اندام هوايي، افزايش 6/6 برابري در وزن هر ريزوم و به ترتيب افزايش 23 برابر، 3/7 برابر و 1/11 برابري در توليد ريزوم، ريشه و زيست‌توده كل نشان دادند. نتايج همچنين نشان داد كه، تلقيح با ازتوباكتر بيش از پارامترهاي مرتبط با رشد رويشي و توليد زيست‌توده اندام هوايي، توليد زيست‌توده ريشه را تحت تاثير قرار داد. از نكات جالب توجه اين بررسي اين بود كه تلقيح هم‌زمان ازتوباكتر همراه با كاربرد ميزان 50 درصد كود، با بهبود 180 و 114 درصدي سطح برگ، 13 و 9 درصدي محتواي كلروفيل، 119 و 15 درصدي فتوسنتز خالص و 43 و 42 درصدي كارايي مصرف آب فتوسنتزي، محتواي ماده خشك اندام هوايي را به ترتيب 134 و 147 درصد و توليد زيست‌توده كل را به ترتيب 149 و 94 درصد به‌ترتيب در گياهان حاصل از ريزوم و بذر بهبود داد. علاوه بر اين، نتايج نشان داد كه تلقيح هم‌زمان ازتوباكتر و كاربرد 50 درصد اوره نتايج مشابهي با كاربرد 100 درصد كود شيميايي اوره نشان داد. نتيجه‌گيري: يافته‌ها نشان داد كه تلقيح با A. chroococcum در تلفيق با دوز كاهش يافته كاريرد اوره مي‌تواند بدون كاهش معني‌دار عملكرد شيرين‌بيان توليد شده از طريق بذر و ريزوم، ميزان كوددهي نيتروژن را تا 50 درصد كاهش دهد. نتايج اين مطالعه همچنين نشان داد كه شيرين‌بيان حاصل از ريزوم در سال اول رشد در صفات مختلف رشد و عملكرد، افزايش چند برابري نسبت به شيرين‌بيان حاصل از بذر نشان داد. اين مي‌تواند در فرايند توليد گياهان شيرين‌بيان در شرايط مختلف، براساس جوانب مختلف توليد مد نظر قرار گيرد.