بررسي اثر سطوح مختلف كود فسفر و بيولوژيك بر پارامتر‌هاي فتوسنتزي و‍‍‍‍‍ عملكرد دانه گياه ماش (.Vigna radiata L)

سابقه و هدف: ماش يك گونه‌ي مهم از خانواده لگوم‌ها است كه دانه‌هاي آن سرشار از فسفر مي‌باشد. كاربرد كود فسفر در گياهان لگوم اثر مثبتي روي گره‌بندي ريشه دارد و از طريق افزايش سطح ريشه موجب افزايش تثبيت نيتروژن مي‌شود، به طوري كه كمبود فسفر به عنوان يكي از محدوديت‌هاي عمده براي توليد لگوم‌ها معرفي شده است. كود‌هاي زيستي توان بالايي براي افزايش كارايي فسفر كاربردي و در نهايت تحريك رشد گياه دارند. بنابراين اين پژوهش به منظور ارزيابي كود‌هاي زيستي در آزاد‌سازي فسفر نامحلول خاك و بررسي اثر باكتري‌هاي محرك رشد و قارچ مايكوريز بر رنگيزه‌هاي فتوسنتزي و عناصر غذايي در طول دوره رشد گياه ماش انجام شد.مواد و روش‌ها: اين آزمايش در سال زراعي 96 1395 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان اجرا شد. به منظور دستيابي به اهداف مورد نظر در اين طرح، آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار انجام شد. كود فسفر (سوپر فسفات تريپل) به عنوان فاكتور اول در سه سطح (عدم مصرف (شاهد)، مقدار مطلوب (150 كيلوگرم در هكتار) و 50 درصد بيشتر از حد مطلوب معادل با 225 كيلوگرم در هكتار)) بر اساس آزمون خاك مورد استفاده قرار گرفت. تركيب‌هاي مختلف باكتري‌هاي محرك رشد و قارچ مايكوريز آربوسكولار در هشت سطح (عدم مصرف باكتري و قارچ (شاهد)، باكتري آزوسپيريلوم (Azospirillum lipoferum)، باكتري سودوموناس فلورسنس (Pseudomonas fluoresens)، قارچ (Glomus mosseae)، تركيب آزوسپيريلوم و سودوموناس، آزوسپيريلوم و قارچ، سودوموناس فلورسنس و قارچ و تركيب هر سه فاكتور) به عنوان فاكتور دوم در نظر گرفته شدند. صفات اندازه‌گيري شده در اين آزمايش رنگيزه‌هاي فتوسنتزي شامل كلروفيل a، كلروفيل b، كارتنوئيد، عدد كلروفيل‌متر (SPAD) (مرحله چهار برگي، گلدهي و پر شدن كامل غلاف)، درصد نيتروژن در اندام هوايي گياه (مرحله رويشي و زايشي)، شاخص سطح برگ (مرحله گلدهي)، درصد پروتئين دانه و عملكرد دانه مي‌باشد. تجزيه و تحليل داده‌هاي حاصل از آزمايش با استفاده از نرم‌افزار SAS صورت گرفت. همچنين جهت انجام مقايسات ميانگين از روش آزمون حداقل اختلاف معني‌دار(LSD) در سطح احتمال 5 درصد استفاده گرديد.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه اثر كود شيميايي فسفر و باكتري‌هاي محرك رشد و قارچ مايكوريز بر رنگيزه‌هاي فتوسنتزي شامل كلروفيل a، كلروفيل b، كارتنوئيد، عدد كلروفيل‌متر (SPAD)، درصد پروتئين دانه، درصد نيتروژن در اندام هوايي گياه، شاخص سطح برگ و عملكرد دانه معني‌دار بود، اما اثر متقابل سطوح كود فسفر و باكتري‌هاي محرك رشد و قارچ مايكوريز بر هيچ كدام از صفات مورد مطالعه معني‌دار نبود. نتايج نشان داد كه بيشترين ميزان كلروفيل a، كلروفيل b، كارتنوئيد، SPAD، درصد پروتئين دانه و درصد نيتروژن اندام هوايي، در سطح 225 كيلوگرم در هكتار كود فسفر به دست آمد و كاربرد باكتري‌هاي محرك رشد و قارچ مايكوريز منجر به افزايش ميزان رنگيزه‌هاي فتوسنتزي، درصد پروتئين دانه، نيتروژن اندام هوايي و عملكرد دانه گياه شد. نتيجه‌گيري: يافته‌هاي اين مطالعه حاكي از افزايش رنگيزه‌هاي فتوسنتزي، پروتئين دانه، تجمع نيتروژن در اندام هوايي گياه و شاخص سطح برگ با افزايش ميزان فسفر كودي بود. همچنين اثر مطلوب تلفيق باكتري‌هاي محرك رشد گياه و قارچ مايكوريز بر رنگيزه‌هاي فتوسنتزي و افزايش ميزان پروتئين دانه و نيتروژن در مراحل مختلف رشد گياه كه در نهايت منجر به افزايش عملكرد دانه گياه شد.