بررسي پرايمينگ بذر به‌وسيله ساليسيليك اسيد و جيبرلين بر زودرسي، جوانه‌زني و اجزاي عملكرد دو رقم كلزا

سابقه و هدف: كلزا يكي از مهمترين گياهان روغني است كه نقش عمده‌اي در تامين روغن خوراكي انسان داشته و از اين نظر مقام سوم را بعد از سويا و نخل روغني دارد. استراتژي‌هاي زيادي براي بهبود رشد، عملكرد و زودرسي در گونه‌هاي گياهي از جمله كلزا وجود دارد كه پرايمينگ بذر يك استراتژي قبل از كاشت است كه بر بهبود جوانه‌زني، سرعت سبز شدن، استقرار گياهچه‌ها و زودرسي بسيار مؤثر است. در نتيجه با توجه به اهميت افزايش كمي و كيفي كلزا و تاثيرات مثبتي كه پرايمينگ دارد، اين تحقيق به‌منظور بررسي اثر پرايمينگ بذر به‌وسيله جيبرلين و ساليسيليك اسيد بر خصوصيات جوانه‌زني، رشد و عملكرد كلزا انجام شد.مواد و روش‌ها: در اين پژوهش آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك تصادفي با سه عامل، عامل اول رقم (Lord و Hayola 308)، عامل دوم ساليسيليك اسيد (صفر، 750، 1500 و 2250 ميكرومولار) و عامل سوم جيبرلين (صفر، 750، 1500 و 2250 ميكرومولار) با سه تكرار در گلخانه‌هاي تحقيقاتي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري در سال 1397 انجام شد. بذور كلزا در محلول تيمارهاي ذكر شده ساليسيليك اسيد و جيبرلين به مدت 24 ساعت در دماي 25 درجه سانتيگراد غوطه‌ور شدند. پس از طي شدن دوره‌ي مورد نظر، بذرها با آب مقطر شسته و روي كاغذ صافي كاملاً خشك شدند كه بعد از خشك شدن بلافاصله كشت گرديدند. صفات درصد جوانه‌زني، روز اول سبز شدن، روز آخر سبز شدن، گستره سبز شدن، روز تا رسيدگي، وزن هزار دانه، تعداد غلاف در بوته، ارتفاع بوته، طول غلاف، تعداد دانه در غلاف و عملكرد اندازه گيري شد و در پايان كليه تجزيه و تحليل‌هاي آماري داده‌هاي حاصل از اين آزمايش، پس از اطمينان از نرمال بودن آن‌ها، با استفاده از نرم افزار SAS و SPSS صورت گرفت.يافته‌ها: نتايج تجزيه واريانس داده‌ها نشان داد كه تيمارهاي پرايمينگ به‌وسيله ساليسيليك اسيد و جيبرلين بر روي تمام صفات به‌جز طول غلاف تأثير معني‌داري در سطح يك درصد داشتند. اثر برهمكنش ژنوتيپ با ساليسيليك اسيد و اثر برهمكنش ژنوتيپ با جيبرلين براي همه صفات معني‌دار بود. اثر برهمكنش ساليسيليك اسيد با جيبرلين و اثر برهمكنش سه‌گانه جيبرلين با ساليسيليك اسيد با ژنوتيپ براي همه‌ي صفات به‌جز طول غلاف معني‌دار شد. نتايج مقايسه ميانگين نشان داد استفاده از پرايمينگ بذري ساليسيليك اسيد و جيبرلين، با افزايش درصد جوانه‌زني، كاهش گستره سبز شدن و كاهش روز تا رسيدگي موجب زودرسي در گياه كلزا شدند و علاوه بر اين با افزايش صفات اجزاي عملكرد نظير تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه، ارتفاع و طول غلاف، افزايش عملكرد دانه را نيز در پي داشتند. نتايج همچنين نشان داد كاربرد تركيبي سطوح 1500 ميكرومولار از هر دو تيمار (ساليسيليك 1500 × جيبرلين 1500) بيشترين تاثير را در افزايش اجزاي عملكرد و عملكرد دانه نشان داد به طوري‌كه عملكرد دانه در رقم Lord از 7.5 گرم در گلدان به 12.1 گرم در گلدان و در رقم Hayola 308 از 4.1 گرم در گلدان به 6.89 گرم در گلدان افزايش پيدا كرد. اثر برهمكنش ساليسيليك اسيد 2250 با جيبرلين 2250 ميكرومولار (ساليسيليك 2250 × جيبرلين 2250) بيشترين تاثير را در كاهش روز تا رسيدگي و عملكرد نشان داد.نتيجه‌گيري: به‌طور كلي نتايج نشان داد از بين غلظت‌هاي مختلف پرايمينگ، غلظت‌هاي كمتر اين تيمارها در القاي زودرسي و افزايش عملكرد موثرتر بودند و از بين ارقام مورد استفاده، رقم Lord داراي عملكرد بالاتر ولي ديررس است، كه مي‌توان با استفاده از پرايمينگ مشكل ديررسي آن را حل كرد و به‌عنوان بهترين رقم از نظر زودرسي و عملكرد بالا تحت تاثير تيمارها به‌ويژه در سطح ساليسيليك اسيد 1500 × جيبرلين 1500 ميكرومولار معرفي نمود.