بررسي اثر كاربرد فرم‏ها و غلظت‏هاي مختلف عنصر روي بر عملكرد و كيفيت روغن كلزا تحت شرايط تنش آبي

سابقه و هدف: تنش خشكي مهمترين تنش غير زنده است كه رشد و نمو گياهان زراعي را محدود مي كند. روي يكي از عناصر مورد نياز فرآيندهاي شيميايي گياه بوده كه كاربرد آن در شرايط كم‏آبي مي‏تواند اثرات ناشي از تنش خشكي را بهبود بخشد. مطالعات نشان داده است كه كاربرد كود روي به كاهش اثرات منفي ناشي از تنش خشكي منجر به افزايش عملكرد و اجزاي عملكرد گياهان زراعي مي‏گردد. از اين رو اين مطالعه به منظور ارزيابي كاربرد فرم‌ها و غلظت‌هاي مختلف كود روي بر عملكرد و كيفيت روغن كلزا رقم نپتون در شرايط تنش آبي طي سال‌هاي 1397 و 1398 در منطقه بيستون واقع در استان كرمانشاه انجام شد.مواد و روش‏ها: آزمايش به صورت طرح كرت‌هاي خرد شده بر اساس طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در چهار تكرار اجرا شد. تيمار تنش آبي به عنوان فاكتور اصلي (بدون تنش، قطع آبياري در مرحله شروع گلدهي و قطع آبياري در مرحله شروع تشكيل خورجين)، تيمار محلول‏پاشي به عنوان فاكتور فرعي در دو سطح (محلول‏پاشي سولفات روي و محلول‏پاشي نانوكلات روي) با سه غلظت صفر، 3 و 5 در هزار بودند. پس از جمع‏آوري داده‏هاي آزمايش با استفاده از نرم‏افزار SAS آناليز شدند.يافته‏ها:نتايج نشان داد اثر تنش خشكي و كاربرد سولفات روي بر صفات عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك، درصد روغن دانه، عملكرد روغن دانه، درصد اسيد اروسيك و درصد اسيد اولئيك معني‏دار شد. همچنين بر طبق نتايج حاصل از مقايسه ميانگين داده‏هاي آزمايش مشخص شد كه افزايش غلظت كاربرد سولفات روي و نانو روي سبب افزايش عملكرد دانه و بيوماس به ترتيب تا 2839 كيلوگرم در هكتار و 14634 كيلوگرم در هكتار شد. اثر نانوكلات روي بر افزايش اين دو صفت بيشتر از سولفات روي بود. درصد و عملكرد روغن در هر دو سطح تنش آبي كاهش يافت. بر طبق نتايج مشخص شد كه افزايش غلظت روي و به خصوص فرم نانو سبب افزايش درصد تا 43.6 درصد و عملكرد روغن دانه تا 1423 كيلوگرم در هكتار شد. به علاوه مشخص شد كه تنش آبي درصد اسيد اولئيك روغن كلزا را كاهش داد ولي محلول‏پاشي نانو روي تاحدودي اين كاهش را جبران نمود و درصد اسيد اولئيك را تا 65.75 درصد افزايش داد. نتيجه‏گيري: بر طبق اين نتايج مشخص شد كه هرچند با قطع آبياري در مراحل گلدهي و غلافدهي درصد اسيد اولئيك كاهش يافت ولي نتايج نشان داد كاربرد نانوكلات روي در شرايط تنش خشكي و عدم وجود تنش خشكي اثر مثبت بيشتري بر افزايش درصد اسيد اولئيك روغن داشت از اين رو كاربرد نانو كلات روي را مي‏توان در شرايط تنش خشكي براي افزايش عملكرد و كيفيت روغن كلزا در منطقه پيشنهاد نمود. در نتيجه براي رسيدن به حداكثر عملكرد دانه و كيفيت بالاي روغن در كلزا مي‏توان از غلظت 5 در هزار نانوكلات روي در شرايط عدم وجود تنش خشكي استفاده نمود.