تغييرات رشد و عملكرد دانه بادام زميني (Arachis hypogaea L.) تحت ‌تأثير رژيم‌هاي مختلف آبياري و كاربرد برگي اتانول

سابقه و هدف: بادام زميني (Arachis hypogaea L.) يكي از گياهان زراعي مهم لگوم‌ها و غني از روغن (47 تا 53 %) و پروتئين (25 تا 36 %) است. تنش خشكي اولين عامل محدودكننده غيرزيستي در شرايط فعلي و سناريوي تغيير اقليم آينده است. به‌طور كلي، تنش‌هاي غيرزيستي شديداً توليد گياهان زراعي را تحت ‌تأثير قرار مي‌دهد و موجب افت عملكرد پايدار مي‌شود. مطابق گزارش‌ها، كاهش عملكرد كمي و كيفي گياهان زراعي نخست به‌ دليل شرايط كمبود آب است. كاربرد برگي الكل‌هاي متانول و اتانول موجب افزايش جذب دي اكسيدكربن در گياهان مي‌شوند. دامنه وسيعي از گياهان سه كربنه افزايش رشد و عملكرد دانه پس از محلول‌پاشي با الكل‌ متانول 10 تا 50 % نشان داده‌اند. اثرات مثبت متانول و اتانول بر گياهان سه‌كربنه در گندم، سويا و كلزا گزارش شده است. مواد و روش‌ها: اين آزمايش، به‌منظور ارزيابي تغييرات عملكرد دانه و برخي صفات زراعي در بادام زميني تحت ‌تأثير رژيم‌هاي مختلف آبياري و كاربرد برگي اتانول، در طي فصل زراعي 1398 و 1399 به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه آزمايشي مركز تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي و منابع طبيعي استان گيلان، آستارا (ايستگاه تحقيقاتي كانرود) اجرا شد. تيمارهاي آزمايشي به‌ ترتيب شامل چهار سطح رژيم آبياري در 25، 50، 75 و 100 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير كلاس A به‌عنوان عامل اصلي و سه سطح الكل اتانول شامل 10، 20 و 30 % حجمي به‌عنوان عامل فرعي بودند.يافته‌ها: تمامي صفات زراعي اندازه‌گيري شده در بادام زميني تحت اثر برهمكنش عمليات رژيم آبياري و محلول‌پاشي الكل اتانول به‌استثناي تعداد شاخه فرعي در بوته در سطح احتمال يك % قرار گرفت (جدول 2). در اين آزمايش، بيشترين تعداد روز تا شروع گلدهي (41.5 روز) ، تعداد روز تا پايان گلدهي (89 روز)، طول دوره گل‌دهي (49.5 روز)، تعداد روز تا رسيدگي (139 روز)، ارتفاع بوته (65.85 سانتي‌متر)، عملكرد زيست‌توده (8492 كيلوگرم در هكتار)، عملكرد غلاف (4067 كيلوگرم در هكتار)، عملكرد دانه (3275 كيلوگرم در هكتار)، تعداد غلاف در بوته (49.26 عدد) و وزن 100 دانه (53.45 گرم) بادام زميني در واكنش به اثر برهمكنش رژيم آبياري پس از 25 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير كلاس A و كاربرد برگي اتانول با غلظت 20 % حجمي به‌دست آمد. تنش خشكي تمامي صفات زراعي بيان شده را كاهش داد ولي كاربرد برگي اتانول با غلظت 20 % حجمي اين صفات زراعي را تحت هر دو شرايط تنش خشكي و آبياري متداول بهبود بخشيد. در اين آزمايش، بالاترين ضريب همبستگي بين عملكرد دانه و صفات زراعي نظير ارتفاع بوته (r= 0.95**)، عملكرد غلاف (r= 0.97**)، تعداد غلاف در بوته (r= 0.92**) و وزن 100 دانه (r= 0.91**) به‌دست آمد.نتيجه‌گيري: نتايج اين آزمايش نشان داد عمليات آبياري و محلول‌پاشي الكل اتانول سبب بهبود رشد و عملكرد دانه بادام زميني تحت شرايط اقليمي منطقه شد. بدين ترتيب، كاربرد برگي اتانول با غلظت 20 % حجمي مي‌تواند براي افزايش رشد گياه و عملكرد دانه بادام زميني در منطقه و شرايط اقليمي مشابه قابل توصيه باشد.