ارزيابي عملكرد ذرت علوفه‌اي (Zea mays L.) در كشت مخلوط با لوبيا‌چيتي (Phaseolus vulgaris L.) تحت شرايط كم‌آبياري و محلول‌پاشي اسپرميدين

سابقه و هدف: تأمين نيازهاي غذايي آينده با ارائه راهكاري جهت دستيابي به كارايي مصرف آب بيش‌تر با توجه به مسئله كمبود آب در جهان، به‌عنوان اولويت اصلي در كشاورزي مطرح است. بنابراين، در كشورهاي مناطق خشك و نيمه‌خشك، لازم است روش‌هايي جهت بهبود مديريت آبياري در همه‌ي سيستم‌هاي كاشت ذرت، به‌كار گرفته شود. استفاده از سيستم‌هاي كشت مخلوط در مناطق خشك كه كمبود آب، به‌عنوان يك تهديد جدي در پايداري كشاورزي است، راهبردي موثر در كاهش چالش كم‌آبي مي‌باشد. كم‌آبياري، به معناي كاهش آب مصرفي در واحد زمين، روشي ديگر براي مديريت آبياري است. يكي ديگر از راهكارهاي مديريتي بهبود توليد و افزايش تحمل گياهان در برابر كمبود آب، استفاده از پلي‌آمين‌ها به عنوان منابع خارجي است كه افزايش تحمل و رشد گياه را در پي دارد. اين پژوهش با هدف بررسي عملكرد ذرت علوفه‌اي و لوبيا‌چيتي در شرايط كم‌آبياري و محلول‌پاشي اسپرميدين، انجام شد. مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسي عملكرد ذرت علوفه‌اي و لوبيا‌چيتي در شرايط كم‌آبياري و محلول‌پاشي اسپرميدين، آزمايشي به‌صورت كرت‌هاي دو بار خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار انجام شد. كرت‌هاي اصلي در برگيرنده سه سطح آبياري بر اساس 60 ،80 و 100 ميلي‌متر تبخير تجمعي از تشتك تبخير كلاس A(به ترتيب به‌عنوان شاهد و دو سطح كم‌آبياري)، كرت‌هاي فرعي شامل ﻣﺤﻠﻮل‌پاﺷﻲ و عدم محلول‌پاشي اسپرميدين و كرت‌هاي فرعي فرعي در برگيرنده پنج الگوي كشت مخلوط (كشت خالص ذرت، كشت خالص لوبيا‌چيتي، كشت مخلوط 50% ذرت: 50% لوبيا‌چيتي، كشت مخلوط 80% ذرت: 60% لوبيا چيتي و كشت مخلوط 80% ذرت: 40% لوبيا‌چيتي) بود كه در مزرعه تحقيقاتي پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه تهران در سال زراعي 99-1398 انجام شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه برهمكنش تيمارهاي آزمايشي روي صفات عملكرد علوفه تر و خشك ذرت، عملكرد دانه و ماده خشك لوبيا چيتي و شاخص سطح برگ گياهان مورد بررسي معنا‌دار بود. اگرچه با توجه به افزايش سطح زير كشت ذرت و لوبيا در تيمارهاي تك كشتي، بيش‌ترين عملكرد دانه لوبيا (2.62 تن در هكتار) و عملكرد علوفه تر ذرت (66.53 تن در هكتار) مربوط به تيمار تك كشتي تحت آبياري نرمال و محلول‌پاشي بود، ميزان نسبت برابري زمين (LER) در تمامي نسبت‌هاي مختلف كشت مخلوط و در سطوح آبياري بالاتر از يك بود كه نشان‌دهنده برتري و سودمندي كشت مخلوط نسبت به تيمارهاي تك كشتي در هر دو شرايط كم‌آبياري و آبياري نرمال است. كاهش ميزان آبياري تا 80 ميلي‌متر، منجر به كاهش كم‌تر از 10 درصد عملكرد علوفه تر و خشك ذرت و عملكرد دانه و ماده خشك لوبيا چيتي شد و محلول‌پاشي اسپرميدين منجر به افزايش تمامي صفات گرديد. كم‌ترين عملكرد دانه لوبيا (0.56 تن در هكتار) و علوفه تر ذرت (29.92 تن در هكتار) به ترتيب از كشت مخلوط 80% ذرت: 40% لوبيا‌چيتي و كشت مخلوط 50% ذرت: 50% لوبيا‌چيتي تحت كم‌ترين ميزان آبياري و عدم محلول‌پاشي به‌دست آمد. نتيجه‌گيري: نتايج به‌دست آمده از اين مطالعه اثر مفيد كشت مخلوط لوبياچيتي با ذرت و كاربرد پلي‌آمين اسپرميدين بر بهره‌وري منابع را نشان داد و با توجه به افت ناچيز عملكرد علوفه ذرت در كم‌آبياري 80 ميلي‌متر و الگوهاي كشت مخلوط افزايشي (به‌ترتيب كم‌تر از شش و 20 درصد نسبت به تيمار كشت خالص در آبياري نرمال و عدم محلول‌پاشي) به‌نظر مي‌رسد چنانچه هدف توليد علوفه ذرت باشد، مي‌توان كم‌آبياري تا 80 ميلي‌متر تبخير از تشتك و كشت مخلوط افزايشي همراه با محلول‌پاشي اسپرميدين را براي كشت ذرت و لوبيا جهت افزايش پايداري و توليد علوفه در منطقه كرج به‌كار برد.