بررسي تاثير تنش شوري كلريد سديم بر تجمع سديم، پتاسيم، نيتروژن و اسيد آمينه پرولين در ارقام سويا

سابقه وهدف: افزايش روزافزون شوري آب وخاك وخسارت ناشي ازآن بر توليدات گياهي، بررسي اثرات شوري برگياهان زراعي را ضروري مي‌كند. مطالعه تغييرات فيزيولوژيكي درشرايط تنش، راهكار مناسبي است كه مي‌تواند به شناسايي فاكتورهاي مؤثر در تحمل به تنش شوري و انتخاب ارقام متحمل كمك نمايد. با توجه به اهميت سويا (Glycine max L.) در اقتصاد جهاني و نياز به روغن‌هاي خوراكي و پروتئين‌هاي گياهي اين آزمايش با هدف انتخاب رقم متحمل سويا به شوري و شناسائي سازوكارهاي تحمل شوري انجام شد.مواد و روشها: آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در گلخانه تحقيقاتي دانشكده توليدات گياهي دانشگاه علوم كشاورزي و طبيعي گرگان انجام شد. فاكتورهاي آزمايش شامل شوري در چهار سطح (عدم استفاده از شوري به عنوان شاهد، كاربرد 30، 60 و 80 ميلي مولNaCl ) و ارقام مختلف سويا (هيل، LBK، BP، هاگ، دير، گرگان 3، سحر، هابيت، ويليامز، JK و LWK ) بودند. در اين آزمايش بذور با باكتري ريزبيوم ژاپونيكوم تلقيح شدند و در گلدان‌هاي حاوي ماسه كشت شدند. از ابتداي كاشت تا ظهور برگ اصلي گلدان ها فقط با آب معمولي آبياري ‌شدند و پس از ظاهر شدن برگ اصلي آبياري با محلول هوگلند بدون نيترات ادامه يافت. بوته‌ها پس از 60 روز برداشت شدند و درصد Na+ و K+، نسبت Na+/K+، پرولين، درصد نيتروژن، عملكرد نيتروژن و وزن خشك كل اندازه‌گيري شدند. تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين با استفاده از نرم‌افزار SASو آزمون LSD انجام شد.يافته‌ها : بررسي نتايج نشان مي‌دهد كه با افزايش شوري، درصد سديم، نسبت Na+/K+ و مقدار پرولين در تمامي ارقام افزايش و وزن خشك كل، درصد پتاسيم و عملكرد نيتروژن كاهش مي‌يابد. رقم دير با داشتن بالاترين درصد نيتروژن در سطوح 0، 30، 60 و 80 ميلي‌مول كلريد سديم و كمترين درصد كاهش ميزان نيتروژن (28%) داراي كمترين كاهش وزن خشك كل (54%) از تيمار شاهد به تيمار80 ميلي‌مول بود. با افزايش شوري از تيمار شاهد به تيمار 80 ميلي‌مول كلريد سديم، رقم هاگ داراي كمترين ميزان افزايش درصد سديم و كمترين درصد كاهش جذب پتاسيم و پايين‌ترين ميزان نسبت سديم به پتاسيم در مقايسبه‌ با ساير ارقام بود و ارقامLWK ، LBK و سحر با داشتن بيشترين ميزان تجمع سديم، بالاترين نسبتNa+/K+ ، توليد پايين پرولين و ماده خشك، كمترين تحمل را به شوري داشتند. ضرايب همبستگي بين وزن خشك كل با درصد پتاسيم (**0.904) و درصد نيتروژن (**0.902) نيز نشان داد ارقامي كه توانايي جذب پتاسيم و نيتروژن بالاتري دارند، ماده خشك بيشتري نيز توليد مي‌كنند. نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج به‌دست آمده، به نظر مي‌رسد ارقـام متحمل با سازوكارهايي مانند جذب كمتر سديم ، افزايش جذب پتاسيم و تنظيم پتانسيل اسمزي با تنش شوري مقابله مي‌كنند. در بين ارقام مورد بررسي و با توجه به شاخص هاي اندازه‌گيري شده، مي‌توان از رقم دير به عنوان رقم متحمل براي كشـت در اراضـي شور و از رقم هاگ در برنامه‌هاي اصلاح نژاد استفاده كرد.