بررسي اثر انواع حاصلخيزكننده‌هاي خاك و زمان مصرف كود نيتروژن بر رشد و كيفيت ماريتيغال Silybum marianum L.) (

سابقه و هدف: ماريتيغال با نامL. Silybum marianum گياه دارويي يك ساله متعلق به تيره Asteraceae به عنوان يك گياه دارويي و بومي مناطق مديترانه‌اي است كه پراكنش وسيعي در نواحي گرم و خشك دارد. در سال‌هاي اخير پيشرفت‌هاي خوبي در زمينه‌ي‌ كشت گياهان دارويي و توسعه‌ي صنعت داروسازي شده است. كاربرد كودهاي شيميايي باعث بروز آلودگي‌هاي محيطي و آسيب‌هاي اكولوژيكي مي‌شود. كود نيتروژن به عنوان يكي از پرمصرف‌ترين عنصر غذايي مورد نياز گياهان، مي‌تواند عملكرد گياه را تحت تأثير قرار دهد. بنابراين زمان مناسب مصرف اين كود مي‌تواند سبب افزايش عملكرد و همچنين كاهش اثرات مخرب محيط زيستي شود. با توجه به استفاده نامناسب از كودهاي شيميايي و اثر سوء محيط زيستي اين كودها، كاربرد كودهاي زيستي و حفاظت از محيط زيست، امري ضروري است. در بين كودهاي زيستي، همزيستي ميكروارگانيسم‌هاي حل كننده فسفات از جمله قارچ ميكوريزا از اهميت بالايي برخوردار مي‌باشد. با توجه به مطالب ذكر شده هدف از انجام اين آزمايش بررسي اثر كود زيستي، شيميايي و آلي و همچنين تعيين بهترين زمان مصرف كود نيتروژن بر صفات كمي و كيفي ماريتيغال بود. مواد و روش‌ها: در دو سال زراعي (96-1394) آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌‌هاي كامل تصادفي با 18 تيمار و سه تكرار، روي صفات كمي و كيفي ماريتيغال مورد بررسي قرار گرفت. تيمارهاي آزمايشي شامل انواع كود (آلي، زيستي و شيميايي) و زمان مصرف كود نيتروژن‌دار از منبع اوره بودند. فاكتور اول، انواع كود شامل 1- ورمي‌كمپوست (به ميزان 20 تن در هكتار)، 2- قارچ ميكوريزا آربوسكولار (5.3 گرم خاك حاوي ميكوريزا به ازاي هر بوته گياه)، 3- باكتري سودوموناس (2 گرم باكتري به ازاي يك كيلوگرم بذر)، 4- كود فسفره سوپر فسفات تريپل(80 كيلوگرم در هكتار)، 5- كود فسفره سوپر فسفات تريپل(100 كيلوگرم در هكتار) به همراه يك شاهد و فاكتور دوم، سه زمان مصرف كود نيتروژن‌دار (ساقه‌دهي، قبل گلدهي و قبل پرشدن دانه) در نظر گرفته شدند. كود فسفره، ورمي‌كمپوست، قارچ ميكوريزا و باكتري سودوموناس در زمان كشت گياه مصرف شدند. ارتفاع بوته، تعداد كلاپرك در هر بوته، قطر كلاپرك‌هاي اصلي و فرعي، وزن كلاپرك‌هاي اصلي و فرعي، تعداد دانه در هر كلاپرك، وزن هزاردانه، عملكرد بذر در هكتار صفات مورد مطالعه در اين تحقيق بودند. همچنين مقدار سيليبين در اين گياه با دستگاه HPLC اندازه‌گيري شد.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه بيشتر ويژگي‌هاي مورد مطالعه در اين آزمايش به همزيستي قارچ ميكوريزا و سودوموناس واكنش بهتري نسبت به بقيه تيمارها داشتند. كاربرد قارچ ميكوريزا در هنگام استفاده از كود نيتروژنه در زمان قبل از گلدهي به جز قطر و وزن خشك كلاپرك اصلي در بقيه صفات مورد بررسي نسبت به شاهد و بقيه تيمارها اثر مثبت داشت. همزيستي با ميكوريزا سبب بهبود تعداد كلاپرك در بوته و تعداد دانه در كلاپرك كه جزء اجزاي عملكرد ماريتغال محسوب مي‌شوند، شد كه در نهايت سبب افزايش ميزان سيلبين در تيمارهاي ميكوريزايي و در هنگام استفاده از نيتروژن در زمان قبل از گلدهي و قبل از پرشدن دانه گرديد. همچنين بلندترين ارتفاع در تيمار حاوي ميكوريزا با مصرف نيتروژن در زمان ساقه‌دهي و بيشترين وزن هزاردانه نيز در تيمار داراي ميكوريزا با مصرف نيتروژن در زمان قبل از پر شدن دانه مشاهده شد. در صفات زراعي مورد مطالعه سودوموناس نيز اثر مثبت نشان داد ولي در ميزان سيلبين در مقايسه با ميكوريزا اثر مثبت قابل توجهي نداشت. نتيجه‌گيري: همزيستي با قارچ ميكوريزا در زماني كه كود نيتروژن در هنگام قبل از گلدهي استفاده شود، مي‌تواند بر اجزاي عملكرد و در نهايت عملكرد و همچنين ميزان ماده مؤثره در ماريتيغال اثر مثبت داشته باشد.