اثر كاربرد تلفيقي كودهاي شيميايي و آلي بر فتوسنتز، رشد و عملكرد در كشت مخلوط ذرت و شنبليله

سابقه و هدف: كشت مخلوط ذرت و شنبليله به‌عنوان يكي از كشت‌هاي تابستانه، با توجه به افزايش كارايي استفاده از منابع از اهميت بسياري برخوردار است. از اين رو، هدف پژوهش حاضر، بررسي تأثير كاربرد تلفيقي كودهاي دامي، بيوچار و شيميايي بر رشد، صفات مرتبط با فتوسنتز و عملكرد كشت مخلوط ذرت و شنبليله بود.مواد و روش‌ها: آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سال‌هاي زراعي 1398 و 1399 در مركز تحقيقات كشاورزي شهرستان مهران واقع در استان ايلام اجرا شد. الگوهاي مختلف كشت در چهار سطح (كشت خالص ذرت، كشت خالص شنبليله، كشت‌ مخلوط يك رديف ذرت: دو رديف شنبليله، كشت‌ مخلوط سه رديف ذرت: شش رديف شنبليله) و كاربرد كود در شش سطح (عدم مصرف كود (شاهد)، كود دامي، بيوچار، NPK توصيه شده، 50 درصد NPK + 50 درصد كود دامي، 50 درصد NPK + 50 درصد بيوچار) فاكتورهاي آزمايشي بودند. صفات مورد مطالعه شامل تعداد رديف دانه در بلال، تعداد دانه در رديف، وزن هزار دانه، عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك ذرت و تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه، عملكرد دانه و عملكرد بيولوژيك شنبليله بودند. جهت ارزيابي سودمندي كشت مخلوط نسبت به كشت خالص از شاخص‌هاي نسبت برابري زمين، نسبت معادل سطح زير كشت و زمان و كارايي استفاده از زمين محاسبه شد. تجزيه واريانس مركب داده‌ها توسط نرم افزار آماري SAS صورت گرفت. مقايسه ميانگين‌ها با استفاده از آزمون LSD در سطح آماري پنج درصد توسط نرم افزار SAS انجام شد. رسم نمودارها نيز توسط نرم افزار Excel 2013 انجام شد.يافته‌ها: اثرات اصلي و متقابل كود و كشت مخلوط بر عملكرد دانه و بيولوژيك، سرعت تعرق، غلظت دي اكسيد كربن زير روزنه و سرعت فتوسنتز خالص ذرت و شنبليله در سطح احتمال يك درصد معني‌دار شد. با اينكه كشت مخلوط سبب كاهش عملكرد و صفات فيزيولوژيكي گياهان زراعي گرديد ولي كاربرد كودهاي بيوچار و كود دامي به جز غلظت دي اكسيد كربن زير روزنه موجب بهبود صفات زراعي و فيزيولوژيكي شد. بيشترين عملكرد دانه ذرت و شنبليله (به‌ترتيب 914 و 7/81 گرم در مترمربع) از كشت خالص آن‌ها و به‌ترتيب با كاربرد كود دامي و بيوچار به‌دست آمد. در بين تيمارهاي كشت مخلوط، بيشترين عملكرد دانه ذرت و شنبليله (به‌ترتيب 506 و 1/58 گرم در مترمربع) به‌ترتيب از كشت مخلوط يك رديف ذرت: دو رديف شنبليله با كاربرد كود شيميايي و كشت مخلوط سه رديف ذرت: شش رديف شنبليله با كاربرد بيوچار حاصل شد. شاخص‌هاي نسبت برابري زمين و كارايي استفاده از زمين سودمندي كشت مخلوط ذرت با شنبليله را تأييد كردند. نتيجه‌گيري: نتايج آزمايش نشان داد كه كشت مخلوط يك رديف ذرت: دو رديف شنبليله و كاربرد 50 درصد كود شيميايي به همراه 50 درصد كود دامي موجب بهبود مجموع عملكرد گرديد و بيشترين ميزان شاخص‌هاي نسبت برابري زمين و كارايي استفاده از زمين را داشت. از اين رو اين الگوي كشت ضمن بهبود كارايي استفاده از منابع و كاهش مصرف كود شيميايي، قابل توصيه به كشاورزان است.