تأثير كاربرد سيليكون بر برخي خصوصيات كمي و كيفي گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) در شرايط تنش شوري

سابقه و هدف: شوري يكي از مهم‌ترين تنش‌هاي غيرزنده محيطي و محدود‌كننده رشد و توليد گياهان است. از طرفي، سيليسيوم (Si) دومين عنصر فراوان در خاك است و موجب كاهش تنش‌هاي زيستي و غيرزيستي در گياهان مي‌گردد. سيليكون با نفوذ در ساقه و برگ، ضمن استحكام فيزيكي اندام‌ها و بهبود فرايندهاي فيزيولوژيكي گياه، موجب تقويت سامانه آنتي‌اكسيداني گياه مي‌شود كه نتيجه آن، افزايش كارايي گياه در مقابل تنش‌هاي محيطي است. براساس يافته‌هاي اخير محققان، محلول‌پاشيِ مقدار كمي از سيليكون، مي-تواند تحمل گياهان به تنش‌ شوري را تحت تأثير قرار دهد. دانه‌هاي روغني، منابع مهم روغن‌هاي گياهي هستند. دانه گلرنگ با محتواي روغن 25 تا 45 درصد، يكي از دانه‌هاي روغني بسيار ارزشمند است. هدف از اين پژوهش، ارزيابي اثر محلول‌پاشي سيليكون بر برخي خصوصيات كمي و كيفي گلرنگ تحت تنش شوري بود.مواد و روش‌ها: اين آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي در سه تكرار در گلخانه تحقيقاتي مجتمع آموزش عالي نهاوند در سال 1402 اجرا شد. فاكتورهاي مورد بررسي شامل تنش شوري در سه سطح (صفر، 40 و 80 ميلي‌مولار) و محلول-پاشي سيليكون در سه سطح (صفر، 2 و 4 گرم در ليتر) بود. صفاتي كه مورد اندازه‌گيري قرار گرفتند عبارت بودند از: ارتفاع گياه، قطر ساقه، قطر و وزن طبق، وزن هزار دانه، درصد روغن، ميزان و نوع اسيدهاي چرب..يافته‌ها: نتايج آزمايش بيانگر تأثير مثبت كاربرد سيليكون بر اكثر صفات مورد بررسي بود، به طوري كه بيشترين قطر طبق (70/14 ميلي‌متر) در تيمار 4 گرم در ليتر سيليكون و بدون شوري ايجاد شد كه از نظر آماري با تيمار 4 گرم در ليتر سيليكون و 40 ميلي‌مولار شوري تفاوت معني‌داري نداشت. بيشترين مقادير ارتفاع گياه، قطر ساقه، وزن طبق و وزن هزاردانه، با كاربرد 4 گرم در ليتر سيليكون و تنش شوري 40 ميلي‌مولار به دست آمد. درصد افزايش اين صفات در مقايسه با عدم كاربرد سيليكون در همان سطح شوري، به ترتيب 11/18%، 19/15%، 78/14% و 35/17% بود. بيشترين درصد روغن (31/27%) با كاربرد بالاترين سطح سيليكون و شوري به دست آمد افزايش درصد روغن در اين تيمار، در مقايسه با عدم كاربرد سيليكون در همان سطح شوري، 74/80% بود. بيشترين ميزان اسيد لينولئيك (02/77%) از تيمار 2 گرم در ليتر سيليكون و 40 ميلي مولار شوري به دست آمد. درصد افزايش اسيد لينولئيك در اين تيمار، در مقايسه با عدم كاربرد سيليكون در همان سطح شوري، 60/11% بود. بيشترين ميزان اسيد اولئيك (90/18%) با استفاده از بالاترين سطح سيليكون و بدون شوري توليد شد. بالاترين ميزان اسيد استئاريك (80/2%) و لينولنيك (2/0%) در تيمار شاهد به دست آمد.نتيجه‌گيري: نتايج اين پژوهش، نشان‌دهنده تأثير مثبت كاربرد سيليكون بر اكثر صفات مورد بررسي بود. همچنين با كاربرد سيليكون، آثار سوء تنش شوري در برخي صفات مانند ارتفاع گياه، قطر ساقه، وزن طبق، وزن هزاردانه و درصد روغن كاهش يافت. بنابراين مي‌توان كاربرد سيليكون را به عنوان راهكاري مؤثر براي كاهش اثرات تخريبي تنش شوري پيشنهاد كرد.