تاثير ورمي‌كمپوست و نانوسيليكون بر عملكرد و روند تغييرات برخي صفات فيزيولوژيك چاودار در رژيم‌هاي ‏مختلف آبياري

سابقه و هدف: خشكي يكي از مهم‌ترين عوامل محدود كننده توليد گياهان زراعي است. راه كارهاي متعددي براي افزايش مقاومت گياهان ‏زراعي در برابر محدوديت آبي پيشنهاد شده است. در اين رابطه كاربرد ورمي‌كمپوست و نانوسيليكون مي‌تواند عملكرد گياهان زراعي تحت ‏شرايط تنش را افزايش دهد. هدف از اين پژوهش ارزيابي اثرات نانوسيليكون و ورمي‌كمپوست بر عملكرد دانه و روند تغييرات برخي صفات ‏فيزيولوژيك چاودار در رژيم‌هاي مختلف آبياري بود.‏مواد و روش‌ها: آزمايش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در گلخانه تحقيقاتي دانشكده ‏كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه محقق اردبيلي در سال 1402 اجرا شد. فاكتورهاي مورد بررسي شامل رژيم‌هاي مختلف آبياري در سه سطح ‏‏(آبياري كامـل به‌عنوان شاهد، قطـع آبيـاري در 50 درصد مراحـل آبستني و سنبله‌دهي به‌ترتيب به عنوان محدوديت شديد و ملايم آبي)، ‏كاربرد نانوسيليكون و ورمي‌كمپوست در چهار سطح (عدم كاربرد به‌عنوان شاهد، كاربرد نانوسيليكون، ورمي‌كمپوست، كاربرد توام ورمي‌‏كمپوست و نانوسيليكون) بود. ورمي‌كمپوست از شركت گيلدا و نانوسيليكون از شركت پيشگامان نانومواد ايرانيان تهيه شد. نانوسيليكون با ‏متوسط اندازه ذرات كمتر از 30 نانومتر بود. محلول پاشي با نانوسيليكون در دو مرحله پنجه زني و ساقه دهي (به ترتيب معادل كد 21 و 30 ‏مقياس ‏‎(BBCH‏ انجام شد. دو هفته بعد از قطع آبياري در مرحله خوشه‌دهي، برخي صفات بيوشيميايي و فيزيولوژيكي بر روي برگ پرچم ‏اندازه‌گيري شد. روند تغييرات برخي صفات همانند شاخص كلروفيل، شاخص نيتروژن، محتواي نسبي آب، هدايت الكتريكي و هدايت روزنه ‏ايي برگ، در فاصله زماني هر چهار روز يك بار از 135 تا 151 روز بعد از كاشت اندازه گيري شدند. ‏يافته‌ها: بررسي روند تغييرات برخي صفات فيزيولوژيك نشان داد كه در 151 روز بعد از كاشت در شرايط قطع آبياري در مرحله آبستني، ‏كاربرد توام نانوسيليكون و ورمي‌كمپوست شاخص كلروفيل (9/47 درصد)، شاخص نيتروژن (6/47 درصد)، محتواي نسبي آب برگ پرچم ‏‏(2/30 درصد)، هدايت روزنه‌اي (8/12 درصد)، وزن و حجم ريشه (به‌ترتيب 3/22 و 3/28 درصد)، ارتفاع بوته (5/32 درصد)، طول سنبله ‏‏(2/32 درصد)، تعداد دانه در سنبله (2/40 درصد) و عملكرد دانه (3/7 درصد) را نسبت به شرايط عدم كاربرد نانوسيليكون و ورمي‌كمپوست ‏در همين سطح از سطوح آبياري افزايش داد. همچنين قطع آبياري در مرحله آبستني در شرايط عدم كاربرد نانوسيليكون و ورمي‌كمپوست ‏هدايت الكتريكي (8/13 درصد)، پراكسيد هيدروژن (7/26 درصد) و مالون‌دي‌آلدهيد (8/9 درصد) را نسبت به كاربرد توام نانوسيليكون و ‏ورمي‌كمپوست در همين سطح از سطوح آبياري افزايش داد.‏نتيجه گيري: به نظر مي‌رسد كاربرد تاثير نانوسيليكون و ورمي‌كمپوست با بهبود برخي صفات فيزيولوژيك چاودار قادر بودند بخشي از ‏كاهش عملكرد ناشي از محدوديت آبي را جبران نمايند. ‏