ارتقاي كاربردپذيري وبگاه‌هاي كتابخانه‌اي‌ براي كاربران با آسيب بينايي با بهره‌گيري از قابليت‌هاي هوش مصنوعي

هدف پژوهش حاضر پرداختن به برخي راهكارهاي هوش مصنوعي براي كمك به ارتقاي كاربردپذيري وبگاه‌هاي كتابخانه‌اي‌ براي كاربران با آسيب بينايي است.پژوهش حاضر كيفي است كه با ابزار مصاحبه و پروتكل بلندانديشي انجام گرفت. در اين پژوهش از طريق مصاحبه با كاربران با آسيب بينايي، بهترين و بدترين ويژگي‌هاي وبگاه‌هاي كتابخانه‌اي مورد سؤال قرار گرفت. كاربران در حين استفاده از يك وبگاه كتابخانه‌اي و در حال انجام وظايف در امور روزمره مورد مصاحبه قرار گرفتند و در عين حال افكار، احساسات و نظرات خود را به‌صورت كلامي در مورد تجربه تعامل خود بيان نمودند. مصاحبه به‌صورت فردي و به‌صورت آنلاين يا در مكان مشخصي انجام شد. چهار وبگاه‌ كتابخانه‌اي بزرگ كشور‌ (سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران؛ سازمان كتابخانه‌ها، موزه‌ها و مركز اسناد آستان قدس رضوي؛ كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي؛ و كتابخانه مركزي و مركز اسناد دانشگاه تهران) براي انجام وظايف انتخاب شدند. جامعه پژوهش، كاربران با آسيب بينايي بود كه با استفاده از روش نمونه‌گيري هدفمند به تعداد 33 نفر انتخاب شدند. تحليل صحبت‌هاي كاربران بر اساس تحليل محتواي كيفي انجام شد و از نرم‌افزار «مكس كيودي‌اي» استفاده شد و در 90 كد نهايي و 3 مقوله كلي و 8 زيرمقوله جاي‌گذاري شد. اين كدها در حين بررسي رونوشت‌ها به‌طور مداوم گسترش و بازنگري ‌شدند. يك محقق ديگر در تحليل محتوا شركت كرد و رونوشت‌ها و مقوله‌هاي مستخرج را بررسي كرده و داده‌ها چندين ‌بار مورد ارزيابي قرار گرفتند.بهترين ويژگي‌هاي وبگاه‌ها از ديد كاربران عبارت بودند از: استاندارد و دسترس‌پذير بودن عناصر موجود در صفحات، محتواي ارزشمند و صداقت در معرفي و ارائه محتوا، بخش‌بندي و هدينگ‌بندي منطقي و سازماندهي مناسب عناصر صفحه، اختصاص تگ Alt براي گرافيك‌ها، سازماندهي مطلوب نتايج جست‌وجو و ... . بدترين ويژگي‌هاي وبگاه‌ها عبارت بودند از: كُدهاي امنيتي (كپچاها) تصويري و نامعلوم؛ عدم تصحيح خودكار غلط‌هاي املايي كليدواژه‌ها؛ مشكلات گفت‌وگوهاي اينترنتي و نامعلوم بودن ارسال و دريافت پيام، محتواي پويا، و ديناميك؛ تنظيم نبودن عناصر موجود در صفحه با صفحه كليد، برچسب نداشتن گرافيك‌ها و عناصر ورودي كاربر، و طراحي غيراصولي صفحات و ... .تصحيح خودكار، دستيارهاي صوتي هوشمند، خوشه‌بندي نتايج، فيلتر هوشمند، پرسش و پاسخ هوشمند، پردازش متن و تصوير/ توصيف تصاوير، خلاصه‌سازي متن، جست‌وجوي معنايي و به ‌زبان طبيعي و شخصي‌سازي رابط كاربري از راهكارهاي ارتقاي كاربردپذيري وبگاه‌هاي كتابخانه‌اي است.