مناسبات سياستي – امنيتي ايران و پاكستان در جنوب غرب آسيا؛ دلايل و پيامدها

جمهوري اسلامي ايران با برخورداري از پانزده همسايه‌ ارضي و دريايي، حوزه بزرگي از همسايگان متفاوت با توانايي‌هاي مختلف را در كنار خود دارد و مي‌توان آن را در اين چارچوب فكري گنجاند كه همسايگان در سياست‌هاي راهبردي آن تأثيرگذارند و در بين همسايگان موجود در اطراف ايران، روابط اين كشور با پاكستان همواره حول محور امنيت و منافع راهبردي مربوطه مي‌چرخد و تعامل سياسي و اقتصادي بين دو كشور همواره زير سايه اين پارادايم امنيتي پيش رفته است. ازاين‌رو هدف پژوهش حاضر تبيين ابعاد و مؤلفه‌هاي سياسي و امنيتي روابط آونگي ايران و پاكستان و چگونگي تأمين منافع و امنيت ملي ايران در تحولات جنوب غرب آسياست.روش پژوهش: بر اساس رويكرد توصيفي- تحليلي و با استفاده از روش روندپژوهي و نمونه‌پژوهي به‌عنوان روش‌هاي پژوهش كيفي است و در جمع‌آوري اطلاعات از منابع اسنادي - كتابخانه‌اي و تارنماهاي معتبر فضاي مجازي استفاده شده است.يافته‌ها: اين پژوهش بر اين پايه استوار است كه روابط ايران و پاكستان همواره صحنه رقابت و همكاري در جنوب غرب آسيا بوده است و در پي وقوع انقلاب اسلامي در ايران، حاكم شدن گفتمان اسلام سياسي و افزايش تأثير آن بر جامعه پاكستان طي چند دهه اخير به‌تبع مسائلي كه به‌طور معمول ايدئولوژيك و امنيتي است، دو كشور دوست و همسايه چنانكه شايسته است نتوانستند مناسبات قابل قبولي داشته باشند. ازاين‌رو با توجه به اين مسئله سؤال اصلي پژوهش اين‌ است كه چه عواملي پس از انقلاب اسلامي سبب افزايش اختلاف و رقابت ميان ايران و پاكستان شده است؟ فرضيه درنظرگرفته‌شده بيانگر آن است كه مهم‌ترين عامل در ماهيت رقابت‌جويانه ايران و پاكستان شرايط امنيتي و سياسي برگرفته از محيط ناسازگار و چالش‌برانگيز همسايگي و رقابت‌هاي ژئوپليتيكي دو كشور در منطقه‌ي آسياي جنوب غربي است كه در يافته‌هاي پژوهش به چالش‌ها و رقابت‌هاي ناسازگار ژئوپليتيكي بين تهران و اسلام‌آباد، مسائل ايدئولوژيكي، قوميتي، مرزي و عامل هند- عربستان اشاره مي‌شود.نتيجه‌گيري: بر اساس داده‌هاي موجود و فرض پژوهش مشكل هسته اصلي روابط پاكستان و ايران فقدان روابط سياسي و تعامل اقتصادي بين دو كشور است كه بتواند نگراني‌هاي امنيت ملي و ارتباط فرقه‌اي بين دو طرف را برطرف كند. بنابراين شايد بازنگري احتمالي در چشم‌انداز راهبردي و همسويي پاكستان در منطقه و نيز تحول در روابط رقابتي ايران با چين- هند و عربستان، آينده روابط دوجانبه را تغيير دهد. البته در اين بحث بايد همكاري بين رهبران سياسي و نظامي در اين موضوع را نيز در نظر داشته باشيم. در نتيجه معادلات امنيتي و سياسي دو كشور منوط به تغييرات اساسي در مباحث مذكور است؛ مباحثي كه نشان‌دهنده لزوم تغيير در بخش‌هاي داخلي و منطقه‌اي است.