بررسي ابعاد و شاخص‌هاي هيدروپليتيك رودخانه‌هاي مرزي ايران و اثر آن بر امنيت مناطق مرزي

زمينه و هدف: هيدروپليتيك بررسي نقش آب در مناسبات كشورها در سطوح مختلف است. در اين ميان رودخانه‌هاي مرزي با توجه به اهميت آن‌هم در روابط سياسي كشورها و به‌خصوص در تأمين آب شرب، كشاورزي و صنعتي اهميت بسيار زيادي در بحث هيدروپليتيك دارد. كشور ايران با دارا بودن 26 رودخانه مرزي و وابستگي حدود 30 درصدي جمعيت كشور به آب حوضه‌هاي آبريز مشترك جزو كشورهايي است كه به‌شدت تحت تأثير تحولات و تغييرات هيدروپليتيكي رودخانه‌هاي مرزي است. در اين ميان امنيت مناطق مرزي به‌دليل قرار گرفتن در مناطق پيراموني و هم‌چنين وابستگي شديد به آب رودخانه‌هاي مرزي بيش‌تر تحت تأثير قرار مي‌گيرد.روش: اين پژوهش با روش كيفي و رويكرد توصيفي - تحليلي و با به‌كارگيري روش‌هاي دلفي و استفاده از نرم‌افزار آرك‌جي‌آي‌اس در راستاي ترسيم نقشه‌ها به بررسي هيدروپليتيك رودخانه‌هاي مرزي كشور، شاخص‌ها و مؤلفه‌هاي تأثيرگذار بر آن و هم‌چنين شاخص‌هاي ريسك و راهبردي پرداخته است. شيوه گردآوري اطلاعات در اين پژوهش هم منابع كتابخانه‌اي و اينترنتي در راستاي تجزيه‌و‌تحليل توصيفي پژوهش و هم‌چنين بهره‌گيري از جامعه خبرگي و پرسش‌نامه براي غربال‌گري شاخص‌ها و شناسايي شاخص‌هاي تأثيرگذار بر هيدروپليتيك رودخانه‌هاي مرزي ايران است.يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد مهم‌ترين پيامدهاي امنيتي- انتظامي هيدروپليتيك رودخانه‌هاي مرزي بر مناطق مرزي در ابعاد زيست‌محيطي، اقتصادي، سياسي، اجتماعي و فرهنگي قرار دارد.نتيجه‌گيري: مهم‌ترين پيامدهاي هيدروپليتيكي رودخانه‌هاي مرزي شامل تنش‌هاي قومي در دو سوي مرز، قاچاق، پيوستن به گروهك‌هاي تروريستي و واگرايي قومي و سياسي، مهاجرت، كاهش كشاورزي، رشد فقر در مناطق مرزي و به‌تبع آن رشد بزه‌كاري، افزايش هزينه تأمين امنيت، درگيري بر سر آب، افزايش حاشيه‌نشيني، آلودگي هوا، خشك شدن تالاب‌ها، مشكلات تنفسي و تخريب محيط‌ زيست در مناطق مرزي است.