آزمون اثرات نا‌متقارن بار مالياتي و توليد بر اقتصاد سايه و برآورد حجم اقتصاد زيرزميني

پژوهش حاضر به تبيين اثرگذاري نامتقارن بار مالياتي و توليد بر اقتصاد سايه ايران با استفاده از مدل غيرخطي NARDL براي سال‌هاي 1354-1400 مي‌پردازد. در اين تحقيق براي برآورد حجم اقتصاد زيرزميني از رهيافت تانزي تابع تقاضا (پول) بهره گرفته شده است. شاخص اقتصاد زيرزميني در ايران طي دوره مورد بررسي فراز و نشيب‌هايي دارد و اين‌روند در سال‌هاي 1354تا 1396 افزايشي بوده است. در سال‌هاي اخير با توجه بيشتر به موضوع درآمدهاي مالياتي، شفافيت مالياتي و كاهش درآمدهاي نفتي دولت، حجم اقتصاد زيرزميني روند نزولي خود را طي كرده است. همچنين مطابق نتايج مدل، اثرات نامتقارن مثبت و منفي بار مالياتي منجر به كاهش نسبت حجم پول به نقدينگي مي‌شود كه نتيجه آن افزايش در حجم اقتصاد زيرزميني مي‌باشد. نرخ‌هاي ماليات بالا و بار مالياتي از مهمترين علل افزايش حجم اقتصاد زيرزميني محسوب مي‌شوند. نرخ ماليات و بار مالياتي بيشتر منجر به افزايش فعاليت در بخش اقتصاد زيرزميني مي‌شود كه به نوبه خود حجم اقتصاد زيرزميني را افزايش خواهد داد. در زمان افزايش بار مالياتي ناشي از افزايش نرخ ماليات، افراد سريع‌تر به سمت اقتصاد زيرزميني پيش مي‌روند، ولي احتمالاَ كاهش بار مالياتي، تاثير اندكي بر اقتصاد زيرزميني خواهد گذاشت. براي حل مشكل اقتصاد زيرزميني، يكي از مهم‌ترين راه حل ها كه در اين تحقيق مورد بررسي قرار گرفت، رشد و توسعه بخش توليد است. دولت بايد برنامه ريزي مستمر جهت بهبود و رشد توليد داشته باشد و ادامه رشد توليد طي ساليان متمادي كاهش اقتصاد زيرزميني را به همراه خواهد داشت.