نظريه اخلاق زيست‌محيطي؛ مسئوليت‌محوري نماينده خالق در زمين

انسان به‌عنوان نماينده و خليفه خداوند در زمين مسئوليت دارد كه تكاليفي را كه خداوند در قبال مخلوقاتش براي خود تعيين كرده است را به عهده گرفته و به آن عمل كند. منظور از مخلوقات، انسان‌هاي پراكنده در سطح كره زمين، حيوانات، گياهان و به‌طور كلي محيط‌زيست مي‌باشد. اين نوع نگرش، مبناي بسياري از نظريه‌هاي زيست‌محيطي قرار گرفته است. اين مطالعه، با هدف تدوين نظريه‌اي پاسخگو و تبيين تكاليف و وظايف انسان نسبت به محيط‌زيست (آب، هوا، كشاورزي، جنگل‌ها، حيوانات و غيره) با روش‌هاي تحليل اسنادي، تحليل محتوا، مفهوم‌يابي و الگوسازي يا نظريه‌پردازي انجام شد. در اين مطالعه از اسناد معتبري مانند قرآن كريم، تفاسير، پايگاه‌هاي فرهنگي حوزه‌هاي علميه استفاده شده است. در قرآن مجيد، خداوند سبحان نسبت به اشياء (همه‌چيز؛ مانند آيه شريفه وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَكِيلٌ ) صفاتي را براي خود مطرح مي‌كند. اين ويژگي‌ها در 18 مورد و زمينه تشخيص داده شد. سپس تعاريف و شرح هر يك از ويژگي‌ها از منابع مختلف مورد بررسي قرار گرفت و از مجموع نظرات نتيجه‌اي استنباط و تنظيم گرديد. مجموع اين نتيجه‌ها در يك جدول جمع‌آوري شد تا اهل پژوهش و انديشه در آن تأمل و در اصلاح، تكميل و گسترش اين مجموعه مشاركت نمايند. در نهايت، 12 تكليف و وظيفه‌ايجابي كه بشر به‌عنوان نماينده خالق نسبت به مخلوقات الهي به عهده دارد و بايستي در اجرا و عمل به آن‌ها بكوشد و 10 رفتار سلبي كه اين نماينده بايد از آن‌ها بپرهيزد مشخص گرديد.