كاربرد مدل انگيزه- فرصت– توانايي در تحليل مشاركت روستاييان در پروژه ترسيب كربن: نقش تعديلي عضويت در گروه‌هاي‌ توسعه و صندوق‌هاي اعتباري خرد

در راستاي اجرايي شدن پروتكل توكيو، پروژه مشاركتي ترسيب كربن با هدف كاهش گازهاي گلخانه‌اي در كشورهاي درحال‌توسعه از جمله ايران به اجرا درآمد. به دليل مشابهت عناصر مشاركت در پروژه ترسيب با عناصر مدل مشاركتي انگيزه- فرصت- توانايي، مطالعه حاضر به دنبال اين بود تا با استفاده از اين مدل، مشاركت 522 نفر از روستاييان شهرستان محلات را در پروژه ترسيب كربن تبيين كند. در اين مطالعه علّي- ارتباطي كه از پيمايش ميداني براي گردآوري داده ها استفاده شد، تعداد 225 نفر با كمك جدول كريسي و مورگان به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود كه روايي آن توسط پانلي از متخصصان تأييد و پايايي آن نيز با محاسبه مقادير ضريب آلفاي كرونباخ 0/871، 0/808،0/912، 0/763 و 0/824 به ترتيب براي انگيزه، فرصت، آگاهي، مهارت و مشاركت و 0.811 براي كل پرسشنامه تأييد شد. نتايج نشان داد كه انگيزه و مهارت مهم‌ترين عوامل مؤثر بر مشاركت شناخته شدند. افزايش فرصت‌هاي اشتغال، ايجاد بازارهاي جديد و افزايش درآمد مهم‌ترين عوامل انگيزشي مشاركت معرفي شدند. كشت نهال‌هاي بياباني، راه‌اندازي كارگاه توليد پوشاك و كشت گياهان دارويي مهم‌ترين مهارت‌هاي كسب‌شده توسط روستاييان بودند. با اعمال اثر تعديلي عضويت بر مدل، نتايج نشان داد كه ميزان اثر انگيزه، مهارت و فرصت ادراك‌شده بر مشاركت در بين افراد عضو در مقايسه با غيرعضو به‌طور معني‌داري بيشتر بود، اما ميزان اثر آگاهي بر مشاركت براي دو گروه يكسان بود. به‌علاوه، قدرت تبيين مدل براي افراد عضو 13 درصد بيشتر از غيرعضو بوده است. طبق نتايج مطالعه حاضر، آموزش‌هاي مهارت- محور و سازماندهي اجتماع محلي در قالب گروه‌هاي توسعه و صندوق‌هاي اعتباري خرد بايستي به‌عنوان دو اقدام مهم و ضروري براي بهبود مشاركت اجتماع در پروژه‌هاي منابع طبيعي بخصوص ترسيب كربن مورد توجه قرار گيرند.