تحليل گفتمان پيام ديني آنلاين (مطالعه موردي: صفحه‌هاي اينستاگرام عليرضا پناهيان و حسن آقاميري)

امروزه به واسطه‌ي نفوذ گسترده‌ي رسانه‌هاي نوين و ويژگي هاي منحصربه فرد آن‌ها، شاهد عرصه‌هاي نوظهور در حوزه‌هاي مختلف علمي هستيم. تاثير عميق رسانه‌هايي چون شبكه‌هاي اجتماعي از يك سو و اهميت دين به عنوان يكي از مهم‌ترين پديده‌هاي مورد مطالعه در جوامع بشري در طول تاريخ از سوي ديگر، ضرورت مطالعه‌ي تاثيرات رسانه بر دين و اهميت كشف گفتمان‌هاي موجود در اين حوزه را بيش از پيش روشن مي كند. ازين رو در اين مقاله تاثير شبكه‌هاي اجتماعي (به طور خاص اينستاگرام به عنوان يكي از رسانه‌هاي محبوب و پرطرفدار) بر روي پيام‌هاي ديني دو روحاني پرنفوذ (عليرضا پناهيان و حسن آقاميري) بررسي مي‌شود. داده‌هاي تحقيق از پست‌هاي صفحه‌هاي اينستاگرام دونفر در بازه‌ي زماني 6ماهه‌ي سال 1400و1401 جمع‌آوري شده است. در اين مقاله با بررسي نظريات در حوزه گفتمان هاي ديني (مانند گفتمان‌هاي غرب گرايي، ملي‌گرايي و اسلام‌گرايي، گفتمان‌هاي تجددگرايي، شريعت‌گرايي و تمدن‌گرايي و گفتمان هاي روشنفكري و روشنفكري ديني، سنت اسلامي و نوبنيادگرايي)، جمع بندي آن به صورت دوگانه هاي گفتماني در حوزه دين به عنوان مباني نظري آورده شده است. نتايج حاصل از تحليل گفتمان در مرحله نهايي نشان مي‌دهد كه گفتمان غالب در پيام‌هاي ديني عليرضا پناهيان، بر محور «آرمان‌گرايي و تمدن‌گرايي اسلامي» شكل گرفته است. اين يافته با تئوري تمدن‌گرايي در بخش مباني نظري همخواني دارد. از سوي ديگر، گفتمان حاكم بر پيام‌هاي ديني حسن آقاميري از محور «تساهل و انتقاد از حاكميت رسمي ديني» مي‌گذرد كه منطبق بر نظريه روشنفكري ديني است.