مشروعيت‏‏‌‏‌‏بخشي به شاهان عثماني در شاهنامه‏‏‌‏‌‏هاي تاريخي (بر اساس منظومۀ تاريخ سلطان سليمان)

يكي از اهداف سرايش شاهنامه‏‏‌‏‌‏هاي تاريخي در عصر عثماني مشروعيت بخشيدن به خاندان عثماني و ثبت تصويري مطلوب از فرمانروايي ايشان بوده است. منظومۀ حماسي ‏ـ ‏‏‌‏‌‏تاريخي تاريخ سلطان سليمان نخستين اثر سيد لقمان اورموي، سومين شاهنامه‏چي دربار عثماني، است. در اين مقاله، با استفاده از روش تحليل گفتمان انتقادي وندايك، تلاش لقمان براي خلق تصويري ستوده از سلطان سليمان و خاندان عثماني و مشروعيت‏‏‌‏‌‏بخشي به ايشان در تاريخ سلطان سليمان بررسي شده است تا نقش شاهنامه‏‏‌‏‌‏نويسان در تثبيت حكومت عثماني بهتر آشكار گردد. بنا بر نتايج اين بررسي، لقمان از صفات، القاب و تشبيهات بسيار مثبتي در توصيف قطب خودي (شاهان عثماني، سلطان سليمان، سپاهيان و سرداران وي) استفاده كرده و بارها كشورگشايي و نبردهاي ايشان را به شكلي مبالغه‏‌آميز وصف كرده است. در مقابل، قطب غيرخودي، يعني دشمنان عثماني، با صفات بسيار نكوهيده توصيف شده‏‏‌‏‌‏اند و حتي دلاوري و مقاومت دشمن به حيله‏‏‌‏‌‏گري يا خيره‏‏‌‏‌‏سري آنها نسبت داده شده است. شاعر بيش از همه از گفتمان مذهبي در جهت مشروعيت‏‏‌‏‌‏بخشي به قطب خودي بهره برده و تمام نبردهاي سليمان و سپاهيانش را غزا در راه حق، با هدف تحكيم و نشر اسلام و نابودي كفار، نشان داده است. در مقابل، دشمنان عثماني با صفات ضدّديني (مانند كافر و شيطان) وصف شده‌اند و شكستشان نتيجۀ دشمني با خداوند بيان شده‌ است. لقمان از گفتمان شاهنامه نيز در خلق تصاوير مورد نظر خود بهره برده است. درمجموع، شاعر از انواع ابزارهاي زباني و بلاغي استفاده كرده است تا تصوير دلخواه ممدوحان خود را ترسيم كند و به شاهان عثماني مشروعيت بخشد.