سه رسالۀ تاريخي دربارۀ قسطنطنيه و اياصوفيه (2)

قسطنطنيه، كه امروزه به نام استانبول شناخته مي‏‌‌شود، يكي از مهم‏‌‌ترين شهرهاي واقع‏‌‌شده در مرز دو قارۀ اروپا و آسياست كه در طول تاريخ شاهد وقايع و فجايع فراوان بوده و بارها ويران و از نو ساخته شده است. در كتاب‏‌‌هاي معتبر تاريخي، در باب اين شهر، مطالب مفصّلي آمده است كه در اين مقاله، ضمن ذكر اجمالي آنها، رسائل سه‏‌‌گانه‏‌‌اي نيز معرفي خواهد شد. موضوع اين رسائل، مطابق عناوين نسخ، «ذكر تاريخ قسطنطنيه و اياصوفيه»، «تاريخ اياصوفيه»، و «تاريخ فتح قسطنطنيه»  است، اما محتواي هر سه رساله مشابه يكديگر و نقل داستان‏‌‌گونه‏‌‌اي در باب پادشاهي «اُستون‏‌‌يانو»‌نامي، از فرزندانِ قسطنطين، و حكايت بناي كليسايي با نام اياصوفيه در زمان پادشاهي اوست.هريك از نويسندگان اين رسائل از منبعي متفاوت استفاده كرده‏‌‌اند؛ نويسندۀ كتاب ذكر قلعة قسطنطنية و بناء اَياصوفية في ‏‌‌التّواريخ، احمد بن احمد المنشي الجيلاني، آن را از روي «رساله‏‌‌اي مبني بر تمهيدِ بناءِ اساسِ عمارتِ عاليۀ اياصوفيّه، كه از زبانِ رومي به فارسي ترجمه كرده بودند» بازنويسي كرده تا «مقبولِ طبعِ سليم و خاطرِ مستقيمِ هر صغير و كبير آيد». نويسندۀ تاريخ اياصوفيه، درويش شمس، كتاب را مستقيم از زبان رومي به فارسي ترجمه كرده است. نويسندۀ تاريخ فتح قسطنطنيه نيز، در پاسخ به خواهش عزيزي، كتابي را كه از رومي به تركي ترجمه شده بوده، به فارسي دري ادا مي‏‌‌كند .هرچند به دليل تشابه بالاي اين نسخ سه‎گانه، از نظر حجم مطالب و محتوا، انتخاب يكي و رجحان آن بر ديگري دشوار مي‏‌‌نمود، نسخۀ قلمي منشي گيلاني، به سبب ويژگي‏‌‌هاي زباني و ادبي آن، انتخاب و نقل شد. آنچه در ادامه آمده بخش دوم متن نسخه‌هاي مذكور است.