تدقيقات ابن كمال پاشا (873-940ق) در زبان و شعر فارسي براساس رساله هاي ياييه و قافيه

كمال پاشازاده در زمرۀ دانشمندان و ادبايي است كه در تعامل و پيوند زباني و ادبي بين دو قلمرو ايران و عثماني نقش بزرگي داشته است. در اين تحقيق كه به روش اسنادي ـ تحليلي انجام شده، بر دو اثر ديده‎نشدۀ ابن ‌كمال پاشا ـ چه در ايران چه در آناتولي يا ديگر قلمروها ـ تمركز شده است. وي به جهت پرداختن به قواعد زبان و ظرايف واژگان و شعر فارسي پيشگام و سرشناس است. اين دو اثر، رسالۀ ياييه (در انواع ياء فارسي) و رسالۀ قافيه (در علم قافيه)، به صورت نسخه خطي و به زبان تركي عثماني و مشتمل بر آرا و نكات شايان تأملي در باب قوافي، معاني و كاربردهاي سازه‎هاي فارسي است كه با رويكردي تطبيقي بين زبان‌هاي سه‎گانه (فارسي، ‌تركي، ‌عربي) بيان شده‌است. آراي ابن ‎كمال دربارۀ انواع ياء فارسي و معاني آن تفاوت‎ها و تشابه‌هايي با آراي معاصرانش دارد. وي  دربارۀ ياء فارسي به انواعي چون ياء تعليق، مآل، نفي و افراد قائل بوده و با استدلال‎هاي زباني و منطقي وجود ياء در معاني مصدري و تمنايي را رد كرده است. همچنين در باب قافيه و تعاريف اصطلاحات مربوط به آن، مثل حرف روي يا انواع و عيوب آن، به شيوه‎اي تطبيقي برخي آراء قدما و به‎ويژه رسالۀ قافيۀ جامي را نقد كرده است.