گاه‌نگاري و گونه‌شناسي كاغذديواري تا سدۀ ۱۹ ميلادي و مواجهۀ درباريان عصر قاجار با آن

مقدمه: كاغذديواري، يكي از قديمي‌ترين و در عين حال پركاربردترين آرايه‌هاي معماري داخلي در جهان كه از گذشته تاكنون تحولات زيادي را طي كرده و علاوه‌بر تكامل شيوه ساخت و اجرا و ابداع و نيز پيچيده و مبهم بودن تحولات مرتبط با اين آرايه، منابع سير تكامل و شيوه‌هاي توليد آن هم محدود و پراكنده بوده است. در عين‌ حال چگونگي ورود كاغذديواري به ايران، پيشگامان كاغذديواري در ايران و سليقۀ آن‌ها در انتخاب انواع كاغذديواري نيز تا حد زيادي مغفول مانده است. سؤال پژوهش حاضر اين است كه پيشگامان كاغذديواري در جهان و ايران كدامند؟ و مواجهۀ درباريان عصر قاجار با فن‌آوري كاغذديواري چگونه بوده است؟روش پژوهش: پژوهش حاضر مبتني‌بر شيوۀ‌ توصيفي- تحليلي تدوين شده و گردآوري داده‌هاي آن به‌روش ميداني، كتابخانه‌اي و از منابع اينترنتي است.يافته‌ها: نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد با وجود نظرات متفاوت پژوهشگران، فرانسوي‌ها در اواسط سدۀ ۱۵ ميلادي پيشگام استفاده از كاغذديواري به‌معناي امروزي بودند. تنوع در طرح، رنگ، اجرا و نصب توانست اين محصول را از كالايي بي‌ارزش به كالايي تبديل كند كه نشاني از اشرافي‌گري و تجمل‌گرايي است و از اين‌‌رو در خانۀ‌ شاهان، درباريان و تجار در اروپا و ايران دورۀ قاجار استفاده شد. ناصرالدين‌شاه به‌عنوان نخستين مخاطب اين محصول در ايران بود. پس از وي، درباريان قاجار، براي برآوردن حس نوگرايي و همگام شدن با سليقۀ جهاني، از كاغذديواري‌هاي وارداتي استفاده ‌كردند. از ديگر نتايج پژوهش، گستردگي طرح، نقش، تكنيك و فضاي مورد ‌استفاده براي كاغذديواري در خانۀ وثيق انصاري است كه اين مجموعه را به گنجينۀ كاغذديواري دورۀ قاجار بدل كرده است.نتيجه‌گيري: دو كشور چين (به‌خاطر اختراع كاغذ و استفاده‌هاي متنوع از آن) و فرانسه (به‌دليل اختراعات و پيشرفت‌ در توليد كاغذ ديواري تا سده ۱۹ ميلادي)، را مي‌توان ازجمله بنيان‌گذاران كاغذ ديواري برشمرد. با توجه به همزماني عصر ناصري با محبوبيت كاغذ ديواري در دوره ويكتوريا مي‌توان گفت كاربرد كاغذ ديواري در ايران توسط دربار قاجار، انعكاس دهنده سليقه جهاني و شرايط سياسي- اجتماعي اين دوره است.