رياضيات فضا و تجلي وحدت در مسكن بومي اصفهان (دورۀ قاجار)

توحيد، بنيادي‌‏ترين اصل اعتقادي دين اسلام، بيانگر اعتقاد انسان به وحدت هستي است. از نگاه هنرمند قدسي، آنچه داراي هستي است بايد به نحوي مبدأ سرمدي خود را جلوه‌‏گر سازد. معماري نيز از اين قاعده مستثنا نبوده و يكي از ابعاد كيفيت فضايي در آن، شاخص‏ وحدت و كثرت است. وحدت زماني كه به زبان معماري درمي‌‏آيد در مفاهيمي چون مركزيت، كانون‌گرايي، قرينه‏‌سازي، محوربندي، تناسب و هماهنگي متجلي مي‏‌شود كه نمود بارز آن در ساختار فضايي خانه‏‌هاي ايراني مشهود است. مفاهيمي كه با نگاهي جامع‌‏نگر در قالب رياضيات فضا مي‌‏توان با كشف آن در فضاي قدسي و تسري آن به فضاي معماري معاصر، سنت گذشته را در زمان حال به فعليت درآورد و ميراثي ارزشمند براي آينده خلق كرد. رويكرد پژوهش پيش رو كمّي است و با راهبرد تركيبي توصيفي ‌ـ تحليلي در نمونه‏‌هاي موردي و استدلال منطقي، با استفاده از تكنيك نحو فضا، به تحليل نظام فضايي (تعريف فضا، تركيب و تمايز) و نسبت‏ ميان توده و فضا در مسكن بومي قاجار اصفهان مي‌‏پردازد. يافته‏‌هاي پژوهش نشان مي‌‏دهد معماري ايراني ـ اسلامي، به‌‏عنوان جلوه‌‏گاه تحقق امر قدسي در سازمان فضايي، از طريق توازن در نسبت‌‏هاي عددي و ارتباطات فضا، اصل وحدت و كثرت را در سازمان فضايي متجلي نموده است و از اين ميان، فضاي تهي حياط نقش بسيار مهمي در هم‌‏پيوندي ديگر فضاها ايفا مي‌‏نمايد و در ارزش‏‌هاي انتخاب و كنترل با ديگر فضاها تفاوت معناداري دارد.