مقايسۀ تطبيقي كاشي‌كاري و كتيبه‌نگاري مساجد مشيرالملك و نصيرالملك

مسجد به‌عنوان بناي مذهبي و مكان عبادت، از مهم‌ترين آثار معماري در دين اسلام محسوب مي‌شود و همواره از عالي‌ترين نمونه‌هاي تزئينات در تاريخ هنر و معماري اسلامي به شمار‌‌ مي‌‌‌رود. تزئينات علاوه بر زيباسازي فضا در بالابردن كيفيت فضاي روحاني عبادت، نقش مؤثري دارد. در دورۀ قاجار، به علت نفوذ و رواج فرهنگ و انديشه غرب، ماهيت صورت‌هاي تزئيني تغيير نموده، از مفاهيم متعالي جدا شده و معاني ملموس‌تر و عيني‌تر يافته است. كاشي‌كاري و كتيبه‌نگاري نقش مؤثري در تزئينات مساجد دورۀ قاجار دارند و تزئينات بسياري از مساجد اين دوره را به خود اختصاص داده‌اند، در حالي ‌كه در دوره‌هاي قبل كمتر موردتوجه قرار گرفته‌‌‌اند. هدف اصلي پژوهش حاضر «شناسايي و طبقه‌بندي نقوش كاشي‌كاري، كتيبه‌ها و خطوط به‌ كار رفته در مساجد نصيرالملك و مشيرالملك» است و در اين راستا، سؤال زير مطرح مي‌‌گردد: تزئينات كاشي‌كاري و كتيبه‌هاي به ‌كار رفته در مساجد نصيرالملك و مشيرالملك چه شباهت‌ها و تفاوت‌هايي دارند؟ شيوۀ پژوهش مقالۀ حاضر، توصيفي - تحليلي است. در گام نخست از طريق مطالعات كتابخانه‌اي و با بهره‌گيري از منابع مكتوب مباني نظري مرتبط با تزئينات مساجد دورۀ قاجار گردآوري شده و در گام بعدي تزئينات كاشي‌كاري و كتيبه‌نگاري در مساجد مشيرالملك و نصيرالملك به‌صورت تطبيقي مورد مقايسه قرار گرفته‌‌اند. يافته‌هاي حاصل نشان مي‌‌دهند كه كاشي‌كاري و كتيبه‌نگاري در تزئينات دورۀ قاجار نقشي اساسي دارند. در اين ميان، در كاشي‌‌كاري مسجد مشيرالملك نقوش هندسي و در كاشي‌‌كاري مسجد نصيرالملك، نقوش معماري مناظر بر ساير نقوش غلبه دارند، اما در ارتباط با كتيبه‌‌نگاري، در هر دو مسجد به‌صورت مشابه از كتيبه‌هاي قرآني با خط ثلث استفاده شده است.