مطالعۀ تطبيقي عوامل سازندۀ ساختار مناظر آييني دين اسلام و زرتشت (مطالعۀ موردي: آتشگاه آدريان و مسجد كبود)

يكي از عرصه‌هايي كه انديشه، مفاهيم فكري و فلسفي و آداب‌ورسوم بشر در طول تاريخ در آن نمود يافته است، معماري و سازه‌هاي معماري بناهاست و بشر از اين طريق در تلاش بوده تفاوت‌هاي فرهنگي خود را با ملل ديگر به رخ بكشد. آثار برجاي‌مانده از بناها و اماكن مذهبي و تاريخي نشان مي‌دهند كه در طول تاريخ، آميزه‌هاي ديني به‌منظور محرزكردن موجوديت خود و جاودانه‌ساختن آميزه‌هاي ديني از هنرهاي تجسمي بهره جسته‌اند كه يكي از نمونه‌هاي بارز آن معماري است كه همواره ارتباط تنگاتنگي بين هنر و معماري و آيين‌هاي مذهبي وجود داشته و با نمود ظاهري پيداكردن آيين‌هاي مذهبي، باعث شده اين اماكن خود به‌منزلۀ نمادي از آيين‌ها در‌آيند. با توجه‌ به اهميت موضوع، مقالۀ حاضر به دنبال پاسخ‌گويي به اين پرسش است كه دين اسلام و زرتشت چگونه در فرم‌يابي اماكن مذهبي خود تأثير گذاشته‌اند؟ به‌منظور پاسخ‌گويي به اين پرسش از روش مطالعۀ تطبيقي ـ تاريخي استفاده شده و اساس گردآوري اطلاعات و داده‌ها به‌ روش كتابخانه‌اي و ميداني استوار بوده است. نتايج حاصل از بررسي تطبيقي نمونه‌هاي مطالعه‌شده نشان داده‌اند كه مسجد كبود و آتشگاه آدريان قوام و زيبايي و ذوق هنري خود را از انديشه‌ها و آميزه‌هاي ديني اسلام و زرتشت به ‌عاريت گرفته‌اند. درنهايت با مقايسۀ تطبيقي مسجد كبود و آتشگاه آدريان گفتني است كه مفاهيم و آميزه‌هاي دين اسلام در تمامي جنبه‌هاي منظر آييني جلوه نموده است؛ هم در نماد و اسطوره هم در كالبد، اما به‌لحاظ فعاليت و عملكرد و مراسم‌هايي كه در مسجد كبود برگزار مي‌شود در قياس با آتشگاه كمتر به‌نظر مي‌رسد و منظر آييني زرتشتي در اين مجموعه بيشتر به‌دليل مراسم‌ها و نمادهايي كه در مجموعه وجود دارد به تصوير كشيده مي‌شود.