راهبردهاي مفهومي در راستاي تحقق محلۀ مطلوب از منظر اسلام

مفهوم محله طي دو قرن اخير دستخوش دگرگوني‌هاي بسياري شده و از پديده‌اي ازپيش‌طراحي‌نشده، كه غالباً مبتني‌بر نظمي ارگانيك و نتايج آزمون و خطاي چندهزارسالۀ بشر و مظهر كالبدي ساختار منسجم اجتماعي بود، به ماهيتي با الگوهايي تحميلي از جانب برنامه‌ريزان و طراحان شهري مبدل شد. در ارائۀ اين الگوها، به‌دليل نگاه انحصاري و غيرجامع خالقان آن‌ها، تنها به يك يا چند مؤلفۀ محدود و فارغ از تفاوت‌هاي زمينه‌اي توجه شده است. اين نگاه حصري، طيفي از مشكلات را براي زيست‌ شهري به ارمغان آورده است. اين پژوهش درصدد است با شناسايي جامع ابعاد سازندۀ مفهوم محله، بستري را براي ارائۀ الگوي يك محله (محلۀ مطلوب از منظر اسلام) فراهم آورد. در اين راستا، ابتدا با رويكردي تفسيري ـ تحليلي به شناخت مفهوم محله و نحوۀ دگرگوني آن طي دو سدۀ گذشته پرداخته مي‌شود. سپس با بهره‌گيري از روش استدلال منطقي، ضمن بررسي معيارهايي كه نظريه‌پردازان براي مطلوبيت محله ذكر كرده‌اند، ابعاد دخيل در ارائۀ يك الگوي محله شناسايي مي‌شود. در ادامه و براي زمينه‌سازي تحقق الگوي محلۀ مطلوب از منظر اسلام، به شناخت اين مؤلفه‌ها از خلال مصاحبه‌هاي باز و نيمه‌ساختاريافته با خبرگان اين حوزه پرداخته مي‌شود. پس از رسيدن به اشباع نظري، كدگذاري و ساختاريابي بر روي مصاحبه‌ها انجام شد و درنهايت راهبردهايي مفهومي در ذيل هشت بعد (ريخت‌شناسي، اجتماعي، عملكردي، بصري، ادراكي، زيست‌محيطي، اقتصادي و زماني) استخراج و ارائه شد كه مي‌توانند زمينه‌ساز تحقق اين مفهوم در جغرافياي گستردۀ جهان اسلام و مبتني‌بر شرايط زمينه‌اي در هر نقطه باشد.