بررسي تكرار در قصه‌هاي صمد بهرنگي

صمد بهرنگي (1318-1347) از پايه گذاران ادبيات كودك و نوجوان، در طول حيات كوتاه خود بيش‌از بيست قصه براي كودكان و نوجوانان به رشتۀ تحرير درآورد. افزون‌بر آن چندين مقاله دربارۀ مسائل تربيتي و اجتماعي ازجمله آثار به‌جامانده از اوست. با توجه به تسلطي كه به شيوه هاي آموزش و سبك هاي يادگيري دانش آموزان داشت، از ابزار قصه در طول دوران معلّمي خويش بهره جست. پيرنگ اصلي آثارش از جهان بزرگسالان گرفته شده، اما گويش متعلق به دنياي كودكان است. يكي از ويژگي هاي اصلي افسانه هاي عاميانه و ادبيات كودكان، عنصر هنرآفرين تكرار است. بهرنگي با بهره گيري از عنصر زاياي تكرار يا دوگان سازي، گونه تازه اي از قصه هاي فرهنگ عامه را آفريد كه ضمن بيان انديشه هاي تحول خواهانه در لباس تمثيل، به‌شكلي آگاهانه به‌منظور مطالعه و رشد آگاهي و پرورش تفكر انتقادي كودكان در نظر گرفته شده بود. در اين مقاله كاربرد انواع تكرار (كامل‌افزوده و ناافزوده، پژواكي، فاصله دار و ناقص) در سراسر قصه هاي بهرنگي به‌روش تحليلي‌آماري بررسي شده است و به‌دليل بسامد بالا (777 مرتبه با 260 گونه در 17 قصه) مي توان آن را به‌عنوان مشخصه سبكي او در نظر گرفت كه افزون‌بر كاركرد زيبايي شناختي، در القاي انديشه هاي نويسنده به مخاطبان خاص خود (كودك و نوجوان) و اثرگذاري بر تربيت و رشد شخصيت آنان نقش به‌سزايي دارد.آشنايي با جزئيات و مختصات يكي از عناصر سازنده و مؤثر اين قصه ها از دستاوردهاي اين پژوهش است كه مي تواند براي نويسندگان جوان در جهت اعتلاي ادبيات كودكان ايران راه گشا باشد و بر نظرگاه پژوهشگران اين عرصه دريچه اي تازه بر واكاوي آثار و تأليفات برجسته و ماندگار اين حوزه بگشايد. همچنين جدا از نقش قصه به‌عنوان يكي از ابزارهاي تربيتي، تسلط بر مؤلفه هاي ساختاري قصه هايي از اين دست مي تواند در آموزش زبان فارسي به غيرفارسي زبانان و يا دانش آموزان دو زبانه ايراني در سال هاي نخستين ابتدايي بسياركارآمد باشد.