شبيه سازي عملكرد و بهره وري مصرف آب گياه سويا تحت شرايط كم آبياري و كود نيتروژن با استفاده از مدل DSSAT

زمينه و هدف: تنش آبي و كود نيتروژن بر بسياري از فرآيندهاي فيزيكي و شيميايي مرتبط با بهره وري مصرف آب در سويا اثر منفي دارد. پيش بيني پاسخ عملكرد براي ارزيابي استراتژي هاي مديريت آبياري و كود از اهميت خاصي برخوردار است. يكي از مدل هاي پشتيباني تصميم در سويا، مدل CSM CROPGRO Soybean مي باشد كه در بسته نرم افزاري DSSAT قرار دارد. ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت در ﻣﺰرﻋﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ راﻫﻜﺎرﻫﺎي ﺑﻬﻴﻨﻪ در كشاورزي اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و اين مقوله ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮ ﺑﻮدن، زﻣﺎن ﺑﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺑاشند، لذا هدف از اين پژوهش، استفاده از ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي DSSAT جهت ارزيابي عملكرد و بهره وري مصرف آب گياه سويا تحت شرايط تنش آبي و كود نيتروژن در استان هرمزگان بود. روش پژوهش: پژوهش حاضر به صورت طرح كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك كامل تصادفي در سه تكرار در استان هرمزگان و در شهرستان حاجي آباد در سال هاي 1400 و 1401 انجام شد. عامل اصلي شامل بدون آبياري و تامين 40، 60، 80، 100 و 120 درصد نياز آبي و عامل فرعي مقادير كود نيتروژن شامل مصرف صفر، 50، 100، 150 و 200 كيلوگرم بر هكتار بود. دادهﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻣﺪل شامل ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻜﺎﻧﻲ، اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ، اﻃﻼﻋﺎت ﺧﺎك شناسي و ﻋﻤﻠﻴﺎت زراﻋﻲ مي باشد و برآورد در مدل با استفاده از تركيب روش هاي گرافيكي و آماري انجام شد. مقايسه مقادير و پراكنش داده هاي شبيه سازي و اندازه گيري شده با نمودار و خط 1:1 ارائه شد. يافته ها: مقادير آب مصرفي در تيمارهاي 40، 60، 80، 100 و 120 درصد نياز آبي در سال 1400 به ترتيب 265، 354، 444، 533 و 623 ميلي متر و در سال 1401 به ترتيب 259، 347، 435، 541 و 632 ميلي متر بود. ريشه ميانگين مربعات خطاي نسبي (RMSEn) بر مبناي سال هاي 1400 و 1401 نشان داد كه عملكرد دانه، غلاف و زيست توده و بهره وري مصرف آب مبتني بر عملكرد دانه، غلاف و زيست توده در سال اول به ترتيب 0.162، 0.161، 0.099، 0.304، 0.454 و 0.223 درصد و در سال دوم به ترتيب 0.195، 0.172، 0.106، 0.349، 0.485 و 0.247 درصد بود. شاخص توافق ويلموت (d) در سال 1400 براي عملكرد دانه، غلاف و زيست توده به ترتيب 0.902، 0.891 و 0.939درصد و براي بهره وري مصرف آب مبتني بر عملكرد دانه، غلاف و زيست توده به ترتيب 0.828، 0.810 و 0.970 درصد و در سال 1401، براي عملكرد دانه، غلاف و زيست توده به ترتيب 0.872، 0.885 و 0.936 درصد و براي بهره وري مصرف آب مبتني بر عملكرد دانه، غلاف و زيست توده به ترتيب 0.889، 0.766 و 0.961 درصد بود. نزديك بودن اين شاخص به عدد يك، نشان دهنده قابل اطمينان بودن مقادير شبيه سازي شده است. نتيجه گيري: نتايج حاصل از ارزيابي مدل DSSAT نشان داد كه اين مدل قادر به شبيه سازي با دقت قابل قبولي در عملكرد سويا و تغييرات رطوبتي در خاك است. به طور كلي ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ آﻣﺎري، ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزي ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﻪ، غلاف و زيست توده تحت ﺗﺄﺛﯿﺮ نيازهاي مختلف آﺑﯿﺎري و سطوح متفاوت كود نيتروژن، ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل بود و به نظر مي رسد استفاده از اين مدل به عنوان ابزاري راهگشا جهت پشتيباني پژوهش هاي علمي و ارتقاء تصميم گيري ها در مديريت مصرف آب در سويا در منطقه مورد مطالعه قابل توصيه مي باشد.